Shukur xolmirzayev ijodining badiiyati

 
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
 

 

http://www.newjournal.org/

Выпуск журнала № – 19
Часть–4_ Апрель–2023
 
59 
2181-3187 
«Olabo’ji» romanida yozuvchi mustaqillik arafalaridagi sho’ro jamiyatini 
tanazzulga yetaklagan jarayonlarning ma’naviy va axloqiy asoslarini ko’rsatgan. 
Asarda Ulton va Bahor singari yoshlar taqdirini chilparchin qilishda, jamiyatni 
rasvo yo’lga yetaklashda To’qliboy Qo’chqorov singari kimsan, firqaning 
manaman 
degan 
rahbarlari 
bosh-qosh 
bo’lgani 
ochib 
tashlangan. 
«Qil ko’prik « romanini yozish uchun adib salkam besh yil sarflagan. Asarda 
«qizil»larning istiqlolchilarga (davr tili bilan aytganda «bosmachi»larga) qarshi 
olib borgan kurashi va ularni mahv etish jarayonlari tasvirlangan. Kitob ham 
sho’rolar hukm surgan davrda yozilgani bois, firqaviy mafkuraga mos 
kelmaydigan biror gapni aytish, g’oyani ilgari surish amri mahol bo’lgan. Shu 
ma’noda, romanda sho’ro maqsadlarini ko’rsatuvchi manzaralar, sahifalar oz emas 
va bu tabiiydir. Lekin yozuvchining asl maqsadi bu emas. Uning qalbida, vujudida 
milliy istiqlolchilarga, vatanparvarlarga mehri, xayrxohligi tug’yon urgan. O’ziga 
xos usulda, sirli shakllarda bu niyatni «Qil ko’prik»da amalga oshirish uning bosh 
muddaosi bo’lgan. 
Adib rang-barang janrlarda ijod etadi. «Qora kamar» uning ana shu 
rangbaranglikni tasdiq etuvchi asari bo`lib, XX asrning oxirlaridagi o`zbek 
adabiyotining, 
dramaturgiyasining 
sara 
namunalaridan 
biri 
hisoblanadi. 
Adib ijodida bayon emas, ko`rsatish, e`tirof emas, tasvirlash san`atining 
chiniqqanligi shu tariqa dramaturgiyada o`zining ajoyib samaralarini bergan. Asar 
yozilgan vaqtda, orzu qilingan istiqlolning qaldirg`ochlarini ko`rsatishda muallif 
badiiy tahlil va tasvirning retrospektiv tamoyiliga murojaat etgan. Bu kunning 
yog`dularini tarixga murojaat orqali ochib bergan. Adib hikoyalarida siyqasi chiqqan 
xarakterlar, 
quruq 
nasihatgo’ylik, 
shablon 
iboralarni deyarli uchratmaymiz. U doim yangi obrazlar yaratishga intiladi. 
Asarning kompozitsion qurilishida bir-birini takrorlamaydigan yangiliklar topishga 
urinadi. 
Bu 
borada 
tajribalar 
o’tkazishdan 
cho’chimaydi 
va 
ko’pincha, 
muvaffaqiyatlarga erishadi. O’zbek kishisi orzu-armonlarining, aksar hollarda, 
yashirin iztiroblarining yoritilmagan qirralarini, ruhiyatidagi evrilishlarini qalamga 
oladi [56]. 
Bu qahramonlar o’zga yozuvchilarning qahramonlariga o’xshamagan: goh 
do’lvor, goh to’pori, goh dag’al va chapani, goh kichkinagina bir muhit vakili. 
Lekin barchasining ichki dunyosi o’ziga xos, ruhan teran, insonparvar, e’tiqoddan 
qaytmaydigan, shularga munosib ravishda mulohaza yuritadigan jonli va hayotiy 
kishilardir. Bu qahramonlar o’zligini, millatini, yurt tuprog’i-yu udumini, dini va 
diyonatini har narsadan ustun qo’yadilar. Adolat uchun, haqiqat uchun 
kurashadilar. Lekin biror qahramon bu maqsadda hech qachon balandparvozlik 
qilmaydi, ayyuhannos solmaydi. Ular tashqaridan emas, ko’pincha, ichdan jozibali, 
istarali, 
mehrtortar 
bo’ladi. 

---