“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир



Yüklə 42,94 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə122/125
tarix02.01.2022
ölçüsü42,94 Mb.
#1003
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   125
92

ELM DÜNYASI / Elmi­kütlәvi jurnal / №03 (03) 2013


Ермяни силащлы гцввяляри вя сепаратчылар тяряфиндян

250 милйон щектар мешя сащяси дя зябт олунмушдур.

Ермянилярин ишьал етдикляри бцтцн яразилярдя «йанды-

рылмыш торпаг вя етник тямизлямя» сийасяти щяйата

кечирилмишдир. Ишьал едилмиш районларда 244 мин баш

кичик буйнузлу вя 69 мин баш ирибуйнузлу мал-гара

Азярбайcан Республикасынын щцдудларындан кянара

апарылмышдыр. Ишьал алтында олан зоналарда Азярбай-

cанын йай отлагларынын 70%-и галмагдадыр. Тяcавцз

нятиcясиндя Азярбайcанын тякcя кянд тясяррцфатына

дяйян бирбаша зийан буэцнкц щесабламаларла тяхми-

нян 10 милйардларла АБШ доллары cиварында гиймятлян-

дирилир. 

Тюрядилмиш йаньынлар проблеминя хцсуси тохун-

маг лазымдыр. Юлкяляр арасында дювлят сярщядляри ре-

jими щаггында яксяр сазишлярдя сярщяд йахынлыьында

баш верян йаньын заманы йаньынын баш вердийи яразидя

олан тяряфин ону сюндцрмяк вя еляcя дя сярщяд васи-

тясиля йайылмасына йол вермямяк цчцн бцтцн мцмкцн

тядбирляри эюрмясини нязярдя тутан нормалар юз яксини

тапыб. Лакин яслиндя ися бунун якси баш вермякдядир.

Ермянистан тяряфи ишьал олунмуш Азярбайcан яразиля-

риндя гясдян йаньынлар тюрядир. Йягин ки, ермянилярин

бцтцн cябщя хятти бойу  тюрятдийи бу йаньынларын щярби

ящямиййяти вар. Беля ки, онлар Азярбайcан ордусунун

йердяйишмясини вя щярякятини дягиг излямяк цчцн ишьал

етдикляри яразиляримизи тямизлямяк истяйирляр. Гясдян

тюрядилмиш бу йаньынлар Азярбайcанын нязаряти ал-

тында олан яразиляря дя хейли зийан вурмушдур. Йаньынын

нятиcяси олараг торпаглар ерозийайа мяруз галыр, бу

яразилярин надир  щейванат вя битки алями тамамиля

мящв олмаг тящлцкяси иля цзляшир. Бу районларын флора

вя фаунасына да ъидди зийан вурулмушдур. 19 аьаc

нювц дя дахил олмагла, 47 нюв битки тамамиля мящв

едилмишдир. Фцзули вя Cябрайыл районларында 10000

щектарлыг отлаглар йандырылмышдыр. Тяртяр районунда

йаньын 550 щектардан йухары торпаг сащясиня зийан

вурмушдур. Хоcавянд районунда юз тябиятиня эюря

надир яразиляр олан «Гарачух» вя «Нярэизтяпя» йаньын-

ларын гурбаны олмушдур. Нятиcядя, флора вя фаунанын

15 надир нювц мящв едилмишдир. 

Ермянистанын тяcавцзц нятиcясиндя 280 мин щек-

тар мешя (Азярбайcанын мешя юртцйцнцн 25 %-и), 2

дювлят горуьу вя 4 дювлят йасаглыьы, щямчинин 200-дян

йухары палеонтолоjи фауна вя эеолоjи тябият абидяси

ишьал яразиляриндя галмышдыр. Ермяни гясбкарлары тяря-

финдян Азярбайcан тябиятиня мцнасибятдя планлы еко-

сид сийасяти эерчякляшдирилир. Азярбайcанын ишьал

алтында олан яразиляриндя мешялярин мящви вя аьаcла-

рын кясилмяси щесабына Ермянистанда аьаc емалы ся-

найеси сцрятля инкишаф етмякдядир. Тякcя 1993-cц илдя

ишьал едилмиш яразилярдян Ермянистана 206,6 мин куб

метр гиймятли одунcаг нювляри апарылмышдыр. Зябт

едилмиш реэионун фаунасына чох cидди зийан вурулмуш-

дур. Бу реэионун биолоjи мцхтялифлийи тящлцкя алтында-

дыр. Чцнки бир чох нювляри «Гырмызы китаб»а дахил

едилмиш фаунанын нязарятсиз мящволма просеси эедир.

Ермянистан тяряфиндян ишьал алтында олан торпагларда

тябии ещтийатларымыз эюрцнмямиш шякилдя истисмар едил-

мякдядир. Бир нечя мисал эюстярмяк йетярлидир. Ишьал

едилмиш Лачын районунда «Лачын» дювлят тябият го-

руьу мящв едилир. Бир вахтлар бу горуьун яразисиндя

мцщафизя едилян надир щейванлар мцтямади олараг ер-

мяниляр тяряфиндян гырылдыьындан онларын нясли, демяк

олар ки, кясилмишдир. Бундан башга, ермяниляр ады чя-

килян горуьун яразисиндя йерляшян Щаcышамлы мешя-

синдя бащалы мебел истещсал етмяк вя конйак спирти

сахланмасы цчцн чяллякляр щазырламаг мягсядиля гыр-

мызы палыд аьаcларыны кясир вя тядарцк едирляр. Ейни за-

манда енлийарпаглы палыд аьаcларынын хариcи юлкяляря

сатылмасы да щяйата кечирилир. Бу аьаcлар декоратив

мебел вя паркет щазырланмасында явязсиздир. Бундан

башга, «Бяситчай» горуьунун яразисиндя битян чинар

вя гоз аьаcлары да ермяниляр тяряфиндян истисмар еди-

лир. «Гараэюл» дювлят тябият горуьу там йох олмаг

тящлцкяси гаршысындадыр. Горуьун цмуми сащяси 240

щектара бярабярдир. Бурада 68 нюв вя 27 фясил битки

юртцйц варды. Гараэюл эюлц сюнмцш вулкан кратерини

хатырладан реликт су мянбяйидир. Узунлуьу 1950 м,

ян енли йери 1250 м, дяринлийи ися 7,8 м-дир. 

Азярбайcанын ишьал олунмуш диэяр районунда –

Губадлыда да мешяляр демяк олар ки, тамамиля мящв

едилмишдир. Бурада мешя тясяррцфаты 13 160 щектар тяш-

кил едирди. Район яразисиндя битян биткилярин яксяр

нювляри Азярбайcанын «Гырмызы китаб»ына дахил едил-

мишдир. Тябият абидяси сайылан аьаcлар, щямчинин палыд

мешяляри гырылмышдыр. Мясяля ондадыр ки, гырмызы па-

лыддан конйак сахламаг цчцн чялляк щазырланыр вя

Франсайа эюндярилир. Гоз аьаcларынын эювдяляри ися

бащалы мебелляр щазырланмасында ишлядилир. Ишьал олун-

муш Азярбайcан яразиляри щесабына Ермянистан щяр ил

хариcи юлкяляря 70 мин куб метр одунcаг вя 150 000

куб метр аьаc материалы сатыр. Сон 12 ил ярзиндя ермя-

ниляр зябт етдикляри яразилярдян 720 мин куб метр

одунcаг щасил етмишляр. Ермяниляр ишьал етдикляри яра-

зилярдя вящшиcясиня истисмар вя реэионун минерал ещти-

йатларынын талан едилмяси сийасяти апарырлар. Ишьал

едилмиш районларын 2 гызыл, 4 cивя, 2 хром, 1 гурьушун-

синк, 1 мис вя 1 антимонит йатагларындан чыхарылан

файдалы газынтылар Ермянистанын мцвафиг мцяссисяля-

риня апарылыр. Бу ися Ермянистанын гиймятли, надир вя

ялван металлар цзря дцнйанын юндя эедян ихраcатчыла-

рындан бири олмасы кими щяйасыз иддиалар иряли сцрмя-

синя сябяб олуб. 




Yüklə 42,94 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   125




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin