Siyasi. İDeolojiler

M İLLİYETÇİLİK VE SİYASET
Siyasî milliyetçilik, kolayca anlaşılır değerler ve hedefler yerine müphemlik ve çelişkilerle şekil­
lendirilmiş, oldukça karmaşık bir olgudur. Örneğin, milliyetçilik hem özgürleştirici, hem de bas­
kıcıdır: Bir yandan öz-yönetim ve özgürlüğü getiren milliyetçilik, diğer yandan fetihlerin ve itaate

---

zorlamanın da önünü açmaktadır. Milliyetçilik hem ilerici ve hem de geriletici bir nitelik taşır: Bir 
yandan millî bağımsızlık ya da millî büyüklüğün gelecek perspektifine yönelip gelecekte birlikte 
hayata azim ve kararlılığını aşılarken, diğer yandan geçmiş millî başarılar kutlanır ve geçmişte ka­
bul edilmiş olan kimlikler pekiştirilir. Milliyetçilik hem rasyonel, hem de irrasyoneldir: Bir ilke 
etrafında kümelenmiş milletin kendi kendini yönetimi gibi inançlara prim verir ama öte yandan 
erksi dönemlerden kalan korku ve nefretler gibi rasyonel olmayan duygu ve güdülerden beslenir. 
Bu ideolojik şekilsizlik pek çok faktörün bir ürünüdür. Milliyetçilik çok farklı tarihsel bağlamlarda 
ortaya çıkmış, birbirine zıt kültürel miraslar tarafından şekillendirilmiş ve pek çok siyasî neden ve 
emel uğruna kullanılmış bir olgudur. Bununla birlikte, milliyetçilik diğer siyasî doktrinleri hazmet­
me, onlarla kaynaşma ve rakip milliyetçi gelenekler yaratma kapasitesinden de yoksun değildir. Bu 
geleneklerin en önemlileri aşağıdaki gibidir:
►
Liberal milliyetçilik
►
Muhafazakâr milliyetçilik
►
Yayılmacı milliyetçilik
►
Sömürgecilik karşıtı ve sömürgecilik sonrası milliyetçilik
Liberal Milliyetçilik
Liberal milliyetçilik, Fransız İhtilâline kadar giden ve bu devrimin temel değerlerini taşıyan, mil­
liyetçiliğin en eski şeklidir. Bu fikirler hızla tüm Avrupa’ya yayılmış ve İtalyan birleşmesinin “pey­
gamberi” olarak bilinen Giuseppe Mazzini tarafından veciz şekilde ifade edilegelmişlerdir. Bu fikir­
ler aynı zamanda 19. Yüzyıl’ın başlarında Lâtin Amerika’nın bağımsızlık hareketine liderlik eden 
ve İspanyolları Hispanik Amerika’nın dışına atan Simon Bolivar’ı da derinden etkilemiştir. Birinci 
Dünya Savaşının akabinde Avrupa’nın yeniden inşasına zemin hazırlayan Woodrow W ilson’a ait 
“on dört madde” de liberal milliyetçi ilkelere dayandırılmıştır. Bunun ötesinde anti-sömürgeci pek 
çok lider de liberal fikirlerden esinlemiştir. Bunların en meşhurları, Çin’in 1911 İhtilâli nin liderle­
rinden biri olan Sun Yat-Sen ve Hindistan’ın ilk başbakanı Jawaharlal Nehru’dur.
Liberal milliyetçiliğin temel fikirleri, “genel irade” mefhumuyla özgün olarak ifade edilen, halk 
egemenliğinin savunusunu yapan J.-J. Rousseau (bkz. s. 170) tarafından şekillendirilmiştir. 19. 
Yüzyıl’ın ilerleyen dönemlerinde halk egemenliği fikri liberal ilkelerle bütünleşmiş ve bu bütün­
leşmeyi, otokratik ve baskıcı çok-milletli imparatorluklarla savaşan milliyetçiler gerçekleştirmiştir. 
Örneğin, Mazzini İtalyan devletlerini birleştirmek istemiş ama bu amaca ulaşmak uğruna otokratik 
Avusturya’yla mücadele etmek zorunda kalmıştır. 19. Yüzyıl’ın ortalarında pek çok Avrupalı dev­
rimci için liberalizm ve milliyetçilik birbirinden ayrılamaz durumdadır. Gerçekten de, başlangıçta 
birey, millet ve uluslararası siyasete ilişkin olarak gelişmiş olan, onların bu milliyetçi inançları, bü­
yük ölçüde, liberal fikirlerin uygulamasıyla şekillendi.

---