Siyasi. İDeolojiler

Mütekabiliyet (Karşılıklılık)
Sosyal dayanışmaya duyulan anarşist inanç, işbirliğine dayalı davranış çeşitlerini haklı çıkarmak için 
kullanılagelmiştir. Bir taraftan, tam komünizm inancına yol açmış; ama diğer taraftan mütekabiliyet-

---

Pierre-Joseph Proudhon (1809-1865)
Fransız anarşist. 1847'de Paris'e yerleşmeden önce Lyon'da radikal siyasete yönelmiş olan 
Proudhon kendi kendini iyi eğitmiş bir yayıncıydı. 1848'de Kurucu Meclis'in üyesi olarak, "Ana­
yasa olduğu için anayasa"ya ret oyu verdi. Daha sonra üç yıl tutuklu kaldı ve aktif siyasetten 
men edildi, yazılarına ve teoriye yoğunlaştı.
Proudhon'un en bilinen eseri 
Qu'est-ce que la propriété?’de (Mülkiyet Nedir?,
[1840] 1970) ge­
leneksel mülkiyet hakkına ve komünizme saldırdı ve kendi kendini yöneten komünlerin kâr 
amacı gütmeden birlikte üretim yaptıkları ortakçılığı savundu. Hayatının son döneminde işçi hareketine ilgi duydu, 
Du principe Fédératif (Federasyonun İlkeleri,
[1840] 1970) adlı eserinde "işlerin yolunda gitmesi için" minimal bir dev­
letin gerekliliğini kabul etti.
le ilgili daha gösterişsiz fikirleri de Pierre-Joseph Proudhon’la birlikte anılan gündeme getirmiştir. 
Proudhon’un özgürlükçü sosyalizmi, anarşizmin bireyci ve kolektivist geleneklerinin ortasında yer 
alır. Proudhon’un fikirleri Amerikalı bireycilerden Josiah Worren’la (1978-1874) ortaklık gösterir. 
Q u ’est-ce que la propriété? (Mülkiyet Nedir?,
1840) adlı eserinde, Proudhon “Mülkiyet hırsızlıktır” 
tespitini yapar ve sermaye biriktirmeye dayalı ekonomik sömürü sistemini suçlar. Aynı zamanda, 
M arxin (bkz. s. 135) aksine Proudhon, özel mülkiyetin tüm biçimlerine karşı değildir, mülkiyet 
ve “sahip olma” arasında bir ayrım yapar. Küçük köylülerin, ustaların, zanaatkârların bağımsızlığına 
ve girişimciliğine hayran olmuştur. Proudhon, bu yüzden sömürüyü engelleyen ve sosyal harmoni­
yi sağlayan bir mülkiyet sistemi kurabilmenin çabası içinde olmuştur.
Mütekabiliyet; birey veya grupların diğer birey ve gruplarla pazarlık ederek ürünlerini sat­
tığı, vurgunculuk ve sömürünün olmadığı, sosyal etkileşimin gönüllü, karşılıklı olarak yararlı ve 
uyumlu olduğu, hükümetin müdahalesine gerek duyulmayan âdil ve makûl bir mübâdele sistemi­
dir. Proudhon takipçileri Fransa ve İngiltere’de kâr amacı gütmeden, bankanın masraflarını karşıla­
yabilecek oranda ücret alan, girişimcilere düşük fâizli krediler veren ortak kredi bankaları kurarak 
bu fikirleri pratiğe geçirmeyi denemişlerdir. Proudhon’un kendi görüşleri, ortak işbirliğiyle işlerini 
geleneksel biçimde yöneten köylü ve zanaatkârlardan oluşan küçük topluluklara, özellikle de İsviç­
reli saat yapımcılarına olan hayranlığı üzerine kuruludur.