Siyasi. İDeolojiler

SONUÇ: SONU OLMAYAN 
İDEOLOJİLER M İ?

---

Son iki yüzyıldan beri siyasî ideoloji, dünya tarihinin önemli bir parçası olmuştur. İdeoloji, modern 
dünyanın şekillendiği -ekonom ik, sosyal ve siyasî- ayaklanmalardan ortaya çıkmış ve sosyal de­
ğişim ve siyasî gelişim süreci içinde hep bulunmuştur. İdeoloji ilk başta sanayileşen Batı’da ortaya 
çıksa da yavaş yavaş bütün dünyada kendini gösterdi ve dünya çapında siyasî bir söylev dili yarattı. 
Ancak ideolojinin insanlık tarihinde oynadığı rol konusunda görüşler çok farklıdır. İdeoloji ger­
çeği, ilerleme ve adâletin kaynağı mı olmuştur, yoksa hoşgörüsüzlük ve baskıya sebep olan tahrif 
edilmiş ve söndürülmüş dünya görüşlerini mi yaratmıştır?
Bu tartışma, 19. Yüzyıla, M arx’ın (bkz. s. 135) “ideoloji” ve “ bilim” arasındaki ayrımına da­
yanır. Bilimin insan bilgisini ilerletmede nesnel ve değer yargısız bir yöntem sunması ve böylece 
insanlığı mantıksız.ideolojilere köle olmaktan kurtardığı fikri, modern zamanların süren mitlerin­
den biri olmuştur. Bilim, ideolojinin antitezi değildir, ancak belki kendi çapı içinde bir ideoloji ola­
rak görülebilir. Örneğin bilim, özellikle sanayi ve teknolojiyle temsil edilenler olmak üzere sosyal 
güçlerin çıkarları ile ilintilendirilmiştir. Derinden bir sosyal değişim sürecine katkıda bulunmuş ve 
bir bakıma sanayi toplumunun hâkim ideolojisi hâline gelmiştir. Bu açıdan ideoloji, bir sosyal grup 
veya bütün bir topluluğun ortak bir kimlik veya kolektif hedefler oluşturarak kendi bilincini elde 
etmesi aracıdır. Böyle olunca ideoloji ne özgürleştirici ne de baskı uygulayıcı, ne yanlış ne de doğru 
olarak görülmelidir. İdeoloji, bunlardan hepsi olabilir. İdeolojinin karakteri, ortaya çıktığı tarihsel 
güçler ile şekillenir ve hizmet ettiği sosyal ve siyasî ihtiyaçlara göre moda hâline gelir. Dolayısıyla 
ideoloji, beşerî durumun vazgeçilemez ve ortadan kaldırılamaz bir özelliğine dönüşmüştür. Yine 
de siyasî düşünürlerin sık sık ideolojinin sona erdiğini veya erdirilmesi gerektiğini ileri sürmeleri 
ilginçtir.