soat falsafa tushunchasining kelib chiqishi

Qadimgi YUnoniston va Rim falsafasi. Qadimgi davr falsafasining yana bir silsilasi YUnoniston va Rimga tegishlidir. Bu davrdagi falsafiy karashlar — antik davr falsafasi deb yuritiladi. Unda Milet falsafiy maktabi, Eley falsafiy maktabi, Sukrot, Pifagor, Aflotun, Arastu va boshkalarning falsafiy, tabiiy — ilmiy, ijtimoiy — axlokiy ta’limotlari urganiladi.
YUnonistonda dastlabki falsafiy ta’limotlar eramizdan avvalgi VII-VI asrlar urtasida Milet shaxrida yuzaga kelgan va rivojlangan. Milet maktabi vakillari Fales, Anaksimandr, Anaksimenlardir. Uning asoschisi Fales (eramizdan avvalgi 624 — 547 yillarda yashagan). U YUnon fani va falsafasining asoschisi bulib, uz davrining etuk siyosiy arbobi, juKrofi, faylasufi bulgan. Fales ta’limotiga kura, tabiatdagi turli-tuman jism va xodisalar dastlabki ibtido — suvdan paydo bulgan va yana suvga aylanadi va bu moddiy birlik doimo uzgarishda buladi. Anaksimandr (Falesning shogirdi) eramizdan avvalgi VII asr oxiri va VI urtalarida yashab ijod etgan. U «Tabiat xakida» asarini yozgan, birog asar bizgacha yotib kelmagan. Fales olamning asosiga suvni kuygan bulsa, Anaksimandr dunyo — cheksiz, gazsimon apeyrondan iborat, issiklik va sovuklik, kuruklik va namlik apeyrondan ajralib chikib, moddaning bir xolatdan ikkinchi xolatga utishini ta’minlaydi, deb xisoblagan. Uning ta’limotini zamondoshi, shogirdi Anaksimen davom ettirdi. Anaksimen (eramizdan avvalgi 588-525 yillar) xavo — olamning asosi, deb bilgan. Uningcha, xavoning kuyuklashishidan suv, er, tosh kabi moddalar tashkil topgan, siyraklashishidan esa olov paydo bulgan.
Yana bir yunon faylasufi Geraklit (eramizdan avvalgi 520-460 yillar) Kichik Osiyoning Karbiy kirKoKidagi Efes shaxrida zargar oilasida dunyoga kelgan. U stixiyali dialektikaga asos solgan, olov — olamning asosi, deb bilgan. uning fikricha, olamda xamma narsa xarakatda. «Okar suvga bir soniyada ikki marta tushish mumkin emas, chunki suv xar dakikada yangilanib turadi». Olamda turKunlik yuk. Xarakat butun tabiatga, barcha jism va xodisalarga xosdir. Abadiy xarakat — abadiy uzgarishdir. Xarakat karama-karshilik asosida sodir buladi. «Kurash xamma narsaning otasi, xamma narsaning podshosidir», degan ekan Geraklit. Bundan Geraklit kishilar urtasida urushlarni tarKib kilgan ekan-da, deya xulosa chikarish notuKri. Geraklitning fikricha, doimiy uzgarish, xarakat va uzaro karama-karshi tomonlarga utish — jismlar sifatining nisbiyligi bilan boKlik. Masalan, dengiz suvi inson iste’moli uchun yaroksiz bulsa, baliklar uchun ayni muddaodir. Geraklitning karashlari falsafiy tafakkur rivojiga katta ta’sir kursatgan.