So’z boshi

Kurashchiniug texnik-taktik mahorati va alohida xususiyatlari
Yuqori malakali ustalaming sport tayyorgarligi tizimida alohidalash tamoyili bajjirilayotgan texnik-taktik harakatlaming kurashchi alohida xususiyatlariga qat’iy mos kelishini taqozo etadi. Texnik-taktik harakatlar tuzilmasi uning morfologik xossalari, jismoniy rivojlanganligi. funksional imkoniyatlari, ruhiy tayyorgariigiga javob berishi lozim. Sport morfologiyasi sohasidagi ilmiy tadqiqotlar (Ye.G. Maitirosov. 1968; Yu.A. Morgunov, 1974) shuni aniqladiki, gavdaning ma’lum bir total lchamlari va nisbatlariga ega blgan kurashchilar ba'zi usullami muvaffaqiyatliroq bajaradilar. Masalan, bilaklar qancha uzunroq blsa, bukuvchi va yozuvchi mushaklaming nisbiy kuchi shuncha kam bo’ladi. Son va oyoq qancha uzun bo’!sa, sonni bukuvchi va yozuvchi mushaklaming mutlaq kjchi shuncha ko:p. nisbiy kuchi shuncha kam bladi. Shu sababli, ehtimol. oyoq-qllari kaltaroq bo’lgan kurashchilar ktarishlami osonroq bajaradi, chunki ushbj holda ish samarasi nisbiy kuch hajmiga bogTiq. Oyoq-qllari uzun bo’lgan kuiashchilarga raqibni gilamdan ko’tarmasdan harakatlanish bilan bogMiq blgan usullami nomustahkam muvozanat sharoitlaridan (qulay dinamik vaziyatdan) foydalai gan holda qllash qulayroqdir. Bundan tashqari, uzun oyoq-qo’llar yo’1 va tezlikdan yutishga imkon beradi. Shu bilan birga texnik-taktik imkoniyatlar kuch tayyorgarligining alohida xususiyatlari bilan ham bogMiq. Raqibni yerdan ko’tarish bilan bajariladigan texnik
harakatlami orqani bukuvchi mushaklari yaxshi rivojlangan va nisbatan t aland bo’yli sportchilar amalga oshirishi mumkin.
Sportchining alohida xususiyatlariga muvofiq boMgan rexnik-taktik harakatlami qllash tamoyili turli toifadagi kurashchilami tayyorlashda boshchilik qilishi mumkin.
Hujum harakatlarini optimal hajm i, turli-tum anligi va sam aradorligi Yuqori malakali kurashchilar egaUashi lozim bo’\gan hujum vexmk-taktik
harakatlari minimumi to:g’risida hozirga qadar yagona fikr yo q. Shunday davrlar biganki, bunda kurashchilar bitta "shoh” usulni egallaganlar va uni rnuvaffaqiyat bilan qoMlaganlar. Biroq bunday taktika takomiilashib borgan va turli taktik harakatlar bilan bovib kelgan. “ Shoh" usul turli dastlabki (start) holatdan turib hai' xil ushlashlar bilan hamda taktik tayyorgarlikning turli usullaridan so’ng amalga oshirila boshlandi. Ayrim kurashchilar har doim bitta “shoh” usul bilan yakunlanadigan 30 ta taktik harakat usullarmi ishlab chiqqanlar. Shu bilan birga hujumni muvaffaqiyatli yakunlashning bir cancha usullarini egallagan buyuk kurashchilar ham paydo bo’la boshladi.
Bunday kurashchilar, odatda, eng yaxshi texnika uchun sovrinlar bilan mukofotlangan. Biroq yirik musobaqalarda raqobatning o’sib borishi shunga imkon yaratdiki, yuqori malakali kurashchilar, o’z texnik-taktik harakatlari ichida ‘‘shoh’' usulni saqlab qolgan holda, taktik imkoniyatlarini kengaytirib borganlar. Ayrim kurashchilar ikkita. ba’zan esa uchta “ shoh” usullarni egallab oldilar.
Zamonaviy kurash texnikasini tadqiq qilish shuni krsatadiki, buyuk kurashchilar bitta musobaqa davomida turli hujum texnik-taktik harakatlarining 16-
20 ta variantini qo llaydilar. Bundan tashqari, kuchli kurashchilar yetarli darajada samarali va ishonchli hujum qiladilar. Hujum taktik jihatdan yaxshi tayyorlangan paytdagina, ular maksimal kuch va tezkorlikni ishlatadilar. Katta kuchni talab etmaydigan taktik harakatlarni qoMlayotib, kurashchilar kuchni tejaydilar va bellashuv oxirigacha ish qobiliyatini saqlab qoladilar. 50% dan ortiq hujum harakatlarini hakamlar ustunlik sifatida baholaydilar.
Aldamchi haraktalar yordamida hujum xavfini solish eng muhim taktik harakat hisoblanadi. Aniq hujum harakatlarining aldamchi hujum harakatlariga 1:2 nisbati 0,5 koeffitsienti bilan hujum qilish ehtimolini beradi. Bunday ehtimollikni raqib