So’z boshi

« , l i o'qi atrofida 9« dau 270 p c h . burchak ostida « . . ynalishd. o , , u , bdao pastga ag’darish uchu» kuchtor juHligmi kchirib chi,aruvch, bmbt
birligmi ko naldi. Tashlash bilatt tajum qilishda turli «.mouga , o ’nalt t ,lgau « .
kurashchidan hamma turdagi texnik-taktik harakatlarni egallashni, ulami qllashni va maqsadga muvofiq ravishda zaro uyg’unlashtirishni bilishni taqozo etadi. Biroq hujum texnik- taktik harakatlar eng asosiysi hisoblanadi, chunki ular sport kurashi tabiati bilan bog'liq. gavdanmg umumiy ogMrlik markazi yuqorisiga hamda pastiga burilgan (shu sababli raqib gavdasi lahzali aylanish markazlari atrofida buriladi) ikkita faol harakatlar bilan kuchlar juftligi tashkil qilinadi. Ag’darish va girish bilan hujuni qilishda kuchlar juftligi tayanch reaksiyasi va ishqalanish kuchi bilan hosil bladigan bir faol, boshqa sust kuch bilan yaratiladi, raqib gilamga tegib turgan nuqtalarida joylashgan o’qlar atrofida uning gavdasi
giriladi.
Kuch berish joyi va yo’nalishi (raqib gavdasiriing yuqori qismini ushlab olish va ushlab turish yoki uning oyog’idan qoqish) katta ahamiyatga ega. Muhimi shundaki, aynan shu joylar aylanish o’qidan uzoq turishi va to’g’ri burchak ostida turishi lozim. Parterdagi o’girishlami uzunasiga o’q atrofida bajarish maqsadga muvofiqdir. Hujum harakatlari tuzilmasini qurishda maksimal amplitudali harakatlar ajralib turadigan elementlar harakatlar o’rtasida bog’lanishlarni yaratish lozim (biomexanikaviy andoza). Qllaniladigan hujum harakatlari tuzilmasining maqsadga muvofiqligi hujum qilingan raqib gavdasining aylanish tezligi bilan aniqlanadi.
Hujum harakatlarining oqilona tuzilmasini egallash tamoyili - yuqori malakali kurashchilar texnik-taktik mahoratining muhim tomonidir.


Qulay dinam ik vaziyatlarda hujum ni bajarish
Oqilona hujuin harakatlari tuzilmasini egallash va takomillashtirish hali kurashchiga yuqori sport mahoratini ta’minlamaydi. Ushbu tuzilmalarni raqib bilan olishuvda qo’llay bilish lozim. Raqib ko’pincha tik turish holatida bladi va ma’lum darajada mustahkamlikka ega bo’ladi. Bundan tashqari, kurash jarayonida raqib ko’p hollarda harakatda boHadi. U vaqti-vaqti bilan muvozanatni yo’qotadi va tiklaydi (turli mustahkamlik darajasida bo’la turib), hujum qilayotgan kurashchini muvozanat holatidan chiqarishga va uning harakatlarini bartaraf etishga intiladi. Hujum qilayotgan kurashchi, u yoki bu usulni qllayotib, raqibning faol qarshiligiga duch keladi. Raqib, mvishaklarini zo’riqtirib va gavda holatini o’zgartirib, hujum yo’nalishiga qarab, yengib bo’lmaydigan mustahkam burchakni hosil qiladi. O zaro ushlashda turgan holda kurashchilar kpincha birbiriga suyanadi va umumiy og’irlikmarkazili ikkita gavdaning murakkab tizimini vujudga keltiradi.  z gavdasi va raqib gavdasining mustahkamlik darajasini hisobga olmaydigan Lcurashchida t g’ri harakatlai- har doim ham muvaffaqiyatli usulga olib kelmaydi. Ynalishi bo’yicha raqib mustalikamligining katta burchagi bilan mos keladigan usullarni qo’IIash maqsadga muvofiq emas.
Usulni raqib gavdasi mustahkamligining eng kichik burohagi tomonga bajarish
lozim. Raqibning mustahkamlik darajasi amalda uning oyoqlari va gavda. holati bilan aniqlanadi. Biroq. kurash paytida raqib oyoqlar va gavda holatini juda kp marta va tez o’zgartirib turadi. U yoki bu usulni bajarish uchun qulay bo’Igan holatlarni raqib juda qisqa vaqt ichida egallab turadi. Bunday holatlardan foydalanish shart. Hujum qilayotgan kurashchi oldida shunday vazifa turadi: ma’lum bir usul tuzilmasini (uning asosini) bajarish uchun qulay bo’lgan ikkita gavda (hujum qilinayotgan - hujum qilayotgan) tizimining harakatlanish paytini tanlash hamda uni bajarishga
ulgurish.
Shunday qilib, usul tuzilmasining ma'lum bir asosini qo’llash vaqt omili bilan uzviy boliq. Usul shunday paytda va shunday ynalishda bajarilgan bo’lishi lozimki, bunda ikkala kurashchi gavdalari adarib tashlash uchun qulay holatda turishi kerak. Kurashchilarning bunday holati qulay dinamik vaziyat deb ataladi.
Bellashuv paytida texnik harakatlaming turli tuzilmalari uchun к э ’р shunday vaziyat yaratiladi.
Oqilona texnik-taktik harakatlar tuzilmasini (“biomexanik andoza”) qulay dinamik vaziyat paytlarida qo’llash yuqori malakali kurashchilar uchun xosdir.
Ushbu tamoyil kurashda texnik-taktik tayyorgarlik va yuqori sport mahoratini egallashda muhim hisoblanadi.


Hujum qilisb uchun qulay dinam ik vaziyatlam i tayyorlash va ulardan foydalanish
Yuqori ma\aka\t kurashchilar kurashda mustahkamlikni mohirlik bilan saqlab turadilar, shuning uchun usulni bajarish uchun qulay dinamik vaziyat paytini tutib olish qiyin. Ular yqotilgan muvozanatni tez tiklab oladilar va faqat ikkita holdagina: o’z hujumi boshida, ya’ni tik turish holatidan qandaydir usulni bajarishga cTtayotgan paytda hamda muvaffaqiyatsiz hujumclan so'ng. ya’ni dastlabki holatga (tik turishga) qaytayotgan paytda o’z tashabbuslari bilan nomustahkam holatga tushib qoladilar. Raqibni qulay dinamik vaziyat paytida tutib olish maqsadida o’ziga hujum qilish uchun unga irnkon berish juda xatarli va maqsadga muvofiq emas. Shuningdek, raqibning o’zi o’ylagan usul uchun qulay blgan holatni egallashga umid qilmaslik lozim. Buning ustiga, mohir va tajribali kurashchi tomonidan xatoli harakatlarni hamda muvozanat yo’qotilishini kutish samarasizdir. Demak, yuqori malakali kurashclii tik turislida parterda kurash olib borish davomida zining texnik-taktik harakatlari bilan qulay dinamik vaziyat paytini tayyorlay olishi lozim. Hozirgj zamonda kurashda oddiy hujum harakatlari (OHH) emas, balki
murakkab hujum harakatlari (MHH ko’pincha muvaffaqiyat keltiradi. Zamonaviy kurash texnikasini o ’rganish shuni aniqlashga yordam berdiki, usul tuzilmasidan darhol boshlanadigan to’g’ridan-to’g’ri hujum kamdan-kam maqsadga erishadi. Odatda. qulay dinamik vaziyatnl tayyorlashda va hujum usuli tuzilmalari bitta harakatga ya’ni “ harakat ansambliga” birlashtirilgan paytda bunday hujum harakatlari muvaffaqiyat keltiradi. Murakkab hujum harakatlari (“ harakat ansambllari") hujum harakatlarining maxsus tuzilma guruhlaridan iboiat. Hujum harakatlari eng oddiy tuzilma guruhlariga kiradi. Bunday harakatlarda kurashchi raqib gavdasiga kuch bilan ta’sir ko’rsatish orqali uni qulay dinamik vaziyat holatiga tushiradi hamda natijaga erishish maqsadida bitta harakat bilan undan foydalanib qoladi. Ushbu holda murakkab hujum harakati tayyorlov kuch ta’siri hamda hujum usuli tuzilmasidan tashkil topadi.
Yanada murakab tuzilma guruhlari hujum qiluvchining ma’lum bir harakatlariga javoban quiay dinamik vaziyatni yaratadigan raqib reaksiyasidan foydalanishni ko’zda tutuvchi hujum harakatlaridan tashkil topadi. Demak, kurashda usullami, ayniqsa, murakkab hujum harakatlarini muvaffaqiyatli qo’Uash uchun kurashchi qulay dinamik vaziyatlarni tayyorlash usullarini egallashi va maxsus hujum hamda “ harakatlar ansamblini” yarata olishi lozim.
Bellashuv jarayonida qulay dmamik vaziyatlarni tayyorlash uchun manyovrlar, aldamchi harakatlar va kombinatsiyalar qo’llaniladi. Manyovrlar - bu hujum qilish uchun qulay holatni egallash va usuhii amalga
oshirishga (qulay dinamik vaziyatni yaratishga) yordam beradigan harakatni bajarishga raqibni majbur qilish maqsadida qllaniladigan turli xildagi harakatlanishdir. Biroq raqib qulay dinamik vaziyatni yaratmasligi ham mumkin. Bunday hollarda uni aldamchi harakatlar bilan tayyorlash mumkiri.