Söz köNLÜMÜ QƏLƏm etdi (publiSİSTİk düŞÜNCƏLƏR)
Yüklə 1,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
MƏNƏVİYYAT İŞIĞINDA
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatını mütaliə etdikdə söz adamlarını bir neçə qismə bölmək məcburiyyətində qalırsan. Bir qisim söz adamları qələminə yaradıcılıq yolu qismində iyirmiillik müstəqilliyimizin yalnız cah-calallı tərəflərini seçir. Bununla da yaşadığı cəmiyyətdə öz ziyalılıq amalına xidmət etdiyini zənn edir, amma mənə elə gəlir ki, qələmi əlinə alıb özünü yazıçı qiyafəsində görən hər bir kəs doğulduğu yurdun, vətənin ağrı-acılarını, millətinin əyər-əskikliklərini vicdanının hökmüylə ürəyinin cəfasına, qələminin vəfasına söykənib yazıya gətirməlidir. Bu heç də iqti- darda olan hakimiyyətə zidd getmək yox, onun inkişafına təkan verməkdir. Cəmiyyətdə baş verən haqsızlıqlar da, vicdan tərəzisinin əyilməsi də, kasıbın, imkansızın göz yaşı da, işsizlik də, məmur özbaşınalığı da, aman- sızlıq-imansızlıq da hökmən yazarın qələmindən keçib vərəqlər üstünə 156 səpələnir. Bəli, cəmiyyətdə baş verən özbaşınalıqlara özünü şair, yazıçı, jurnalist sayan qələm əhli birinci səsini qaldırır və qaldırmalıdır, məhz Elman Rüstəmov (Qəmgin) o qisim qələm əhlindəndir ki, cəmiyyətin ağrı- acılarına, kəsə yolla desək haqq tərəzisinin əyilməsinə dözə bilmir. Yalançı təriflərdən, riyakar gülüşlərdən, həyası olmayan baxışlardan bezir. Dərdini ağlından qaynayıb çıxan sözlərin ağrısına bükür və onu publisist, hekayə, şeir dili ilə oxucusuna çatdırır. Elə söz adamının müqəddəs diləyi odur ki, düzə qələmini çalsın, yaltaqlığa, məddahlığa, yalançı təriflərə yox desin. Bəzi yazar qurumlarının daxilində öz əndazəsinə, yazısına-pozusuna vuru- lan və özünü anadangəlmə yazar qismində görən bir çox söz adamlarımız da bilməlidir ki, yazıçı olmaq hansısa birliyin daxilindən yox, öz içindən başlayır. Öz içindən başlayan yazıçılığının bar-bəhərini də oxucu dadmağa müyəssər olur və ondan əməlli-başlı zövq alır, necə ki, mən qələmdaşım Elman bəy Qəmginin kitablarını oxuduqca mənəvi qidalandım, hətta hərdənbir göz yaşı içində qəhqəhə çəkib güldüm də! Hörmətli oxucuları dəyərli yazıçımızın 2010-cu ildə “Qanun” nəşriy- yatında çap olunmuş “Başkəsənlər” kitabı ilə tanış etmək istəyirəm. Kitab üç hissədən ibarətdir. Kitabın birinci hissəsi müxtəlif illərdə yazılmış və dövri mətbuatda çap olunmuş hekayələrdən ibarətdir. Kitabın birinci hekayəsi olan “Kreml qülləsi” diqqətimi cəlb etdi, hətta oxuyub doyunca güldüm də. Əgər yazıçı oxucunu öz yazdıqlarıyla güldürürsə, ağladırsa, ən nəhayət, düşündürə bilirsə, demək, o bu yolda uğur qazanıb. Elə Elman Rüstəmov da uğur qazanan sənətkarlarımızdandır, çünki sənətkarlığın qiyməti nə aldığın mükafatlarda, nə də yerli-yersiz təriflərdədir. Sənətkar- lığın qiyməti onun araya-ərsəyə gətirdiyi ədəbi-bədii məhsuldadır. Bu hekayədə həqiqətən göz yaşı içində gülüş var. İşğallar altında inləyən böyük bir millətin dilinin, mədəniyyətinin, siyasətinin basqıları altında inlədiyini bu kiçik hekayədə eyhamlarla, oxucunun diqqətinə çatdırır və düşünməyə vadar edir. Hekayənin sonunda “Mən isə raketi Kremlin qülləsinə oxşatmışam və anketdə Kremlin qülləsini çəkmişəm sən demə...” Sovet dövründə rus dilini bilməyən kənd uşaqlarımız Rusiyanın müxtəlif şəhərlərində ali təhsil alırdılar. Onlardan az bir qismi ali təhsilli mütəxəssis kimi yetişirdi. Özü də min bir əziyyətlərə qatlaşa-qatlaşa. Müəllif bu çətinlikləri yığcam bir hekayədə oxucusuna ustalıqla çatdırır. Onun “Ağ vərəq”, “Mən tupoy”, “Çaşbaş Əhməd” kimi hekayələri kitabda yer alıb. Bu hekayələr öz oxunaqlığı ilə, ürəyəyatımlığı ilə diqqəti cəlb edir. 157 Mən isə müəllifin “Başkəsənlər” hekayəsinin üstündə xüsusən dayan- maq istəyirəm. Elə uşaq vaxtlarımdan nənəmin türklər haqqında danışdığı şirin-şəkər xatirələri məndə onlara xüsusi məhəbbət yaratmışdı. Nənəm deyirdi ki, türklər gəlməsəydi, erməni-rus dəstələri bizi tamamilə məhv edəcəkdilər, hətta 1918-ci il dəhşətlərində nənəmin də bir bələkdə olan qız uşağını oda atıb yandırmışdılar. O, dünyasını dəyişənə qədər namaz üstündə şəhid türk əsgərlərinin ruhuna salavat çevirərdi və onları böyük məhəbbətlə yad edərdi... Elə Elman bəy də “Başkəsənlər” hekayəsində türkiyəli oğlanla azərbaycanlı qızın ali məktəbdə bir-birini sevməsindən, bir müddət sonra onların toy mərasimində baş verən məzəli əhvalatlardan bəhs edir və illər boyu bir-birindən ayrı düşmüş eyni dilin, eyni kökün, eyni dinin daşıyıcıları olan Türkiyə türklərilə Azərbaycan türklərinin dillərində işlənən bəzi sözlərin başqa-başqa mənalar daşımasının bir-birləri arasında anlaşılmazlıq yaratmasını qələmə alır. Burada həm ürəkağrıdıcı kədər, həm də düşündürücü gülüş vardır, çünki Türkiyə türklərinin çoxdan çəkilmiş filmlərinə baxdıqda onlarla demək olar ki, eyni dili danışdığımızın şahidi olursan. Sonralar isə Türkiyə türklərinin dilində, sanki bizim dilimizdən uzaqlaşma olub, amma Azərbaycan türkcəsinə yaxşı bələd olan hər bir kəs üçün Türkiyə türkcəsi də o qədər çətinlik törətməz. Elman Rüstəmovun “Başkəsənlər” kitabında ikinci hissədə “Şeirlər” yer alır. Bir yazar olaraq şeir ruhuma daha yaxın olduğu üçün bu bölmədən xüsusi bir maraqla söhbət açmaq istəyirəm. Əksər hallarda tənqidçilərimiz şeirdə mənadan, məzmundan öncə kəşflər axtarırlar, amma mənə elə gəlir ki, şeir də yaradıcılıq növünün bir üsuludur. Onunla da çox mətləbləri, çox incəlikləri, dövrün ağrı-acılarını, zaman tərəzisinin əyilməsini daha yüyrək yolla oxucuya çatdırmaq olar, çünki şerin dili daha itidir, daha kəsicidir, daha ağrıdıcıdır. Biz bu gün dastanlarımızda, bayatılarımızda, ağılarımızda, laylalarımızda tarixin dolaylarında baş vermiş bir çox mətləbləri açıq-aşkar görürük. Hər bir dövrün yazarı öz tarixini təbii olaraq bədii ədəbiyyatın dili ilə kitab səhifələrinə həkk edir. Elə Elman Rüstəmovun “Başkəsənlər” kitabındakı şeir bölməsi yaşadığı dövrün bənzərsizliklərini, qeyri-adi incəliklərini, ağrıdıcı, düşündürücü, güldürücü məqamlarını şerin dili ilə nəzmə çəkir. Onun “Heykəllər də canlıdır” şeri dərin-dərin mətləblərdən xəbər verir. Şeirdə müxtəlif zamanlarda müxtəlif talelər yaşamış təfəkkürlü, təkəbbürlü insanların heykəl ömründən bəhs edir. Şeirdə Qarabağda erməni cəlladları tərəfindən gülləbaran olunmuş Natəvanın, Üzeyirin, 158 Bülbülün incik heykəllərindən söz açılır. Dahi Marksın, Leninin, Kirovun, Əzizbəyovun, Nərimanovun və bir çoxlarının heykəl ömrünü nəzmə çəkir. Müəllif elə şerin ilk misralarında heykəllər barədə tutarlı açıqlamalar verir: Yüklə 1,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|