Sportda doping nazorati

Dopingning taʼsir ko‘rsatish tamoyillari va uni isteʼmol qilish oqibatlari
Doping (inglizcha "giyohvand bermoq") – jismoniy va emotsional 
imkoniyatlarni sunʼiy oshirish maqsadida isteʼmol qilinadigan biologik faol 
modda. 

---

35 
So‘rovnomalar natijasiga ko‘ra, deyarli 100% sportchilar dopinglar 
to‘g‘risida dastlabki maʼlumotni, shu jumladan ularni sport natijalariga 
ko‘rsatadigan taʼsirini, doping turini tanlash, dozalash va qabul qilish tartibini 
mashg‘ulot zalidagi sheriklaridan olisharkan. Natijada sportchilar aksariyatining 
ishonchi komilki, dopingsiz mushaklar xajmini ko‘paytirish, sport natijalarini 
oshirish yo‘lida muvaffaqiyatga erishib bo‘lmaydi, shuning uchun ular doping 
isteʼmol qilish liderlik uchun kurashning zarur omili sifatida ko‘rishadi. Bu 
maʼlumotlarni ular yangi kelgan sportchilarga bajonidil ulashishadi; to‘g‘rida – 
yangi kelganlar buni eshitib va “ko‘pni ko‘rgan” sportchilarni ko‘rib, ularga va 
ularning doping nafaqat bezarar, balki kerak bo‘lsa organizmga katta jismoniy va 
ruhiy yuklamalarni o‘zlashtirishda “yordam ko‘rsatadi” kabi gaplariga astoydil 
ishonishadi. 
Sportda taqiqlangan moddalarning ro‘yhati doimiy kengayib borib, hozirgi 
kunda 10 mingga yaqin moddalarni ichiga qamrab olgan. 
HOQ Tibbiy qo‘mitasi tomonidan 1988 yilda tasdiqlangan taqiqlangan 
farmakologik moddalarning rasmiy ro‘yhati quyidagi asosiy sinflardan iborat: 
- doping moddalar; 
- faollashtiruvchi moddalar (markaziy asab tizimi stimulyatoplari, 
simpatomimetiklar, analeptiklar); 
- giyohvand moddalar (giyohvand analgetiklar); 
- anabolik steroidlar va boshqa gormonal anaboliksimon moddalar; 
- doping uslublar (qon va peshobga turli ishlov berish uslublari); 
- foydalanishi chegaralangan farmakologik vositalar; 
- alkogol; 
- maxalliy anestetiklar; 
- koptikostepoidlar. 
Ularning ayrimlariga batafsilroq to‘xtalib o‘tamiz. 
Markaziy asab tizimi faollashtiruvchi stimulyatorlari: amfetamin, fenamin, 
kofein, efedpin, kopazol, kopdiamin va b. 
Bu preparatlar guruhi ruhiy faoliyatni keskin faollashtirib, ruhiy va jismoniy 
charchoqni kamaytiradi. Ular isteʼmol qilinganda lanjlik, uyquchanlik ketib, 
o‘rnini yaxshi kayfiyat, jismoniy va aqliy ishchanlik bosadi. 
Hammasi durust, lekin yuqorida sanab o‘tilgan taʼsirlardan tashqari mazkur 
preparatlar tabiiy zo‘riqish tuyg‘usini yashirib og‘riq xissini susaytiradi – bu esa 
"svetoforning qizil rangida xarakatlanish" demakdir, chunki jiddiy jarohatlarni