Statistik to‘plam birligi, taqsimot qatorlari va ularning tasviriy parametrlari

 
6.2. Variatsion qatorlar va ularning turlari 
 
Statistik to‘plam - bu, turli shakllardagi statistik qatorlardir. 
Eng oddiy boshlang‘ich qatorlar bevosita kuzatish jarayonida vujudga 
keladi. Bunday qatorlar tartibga ega bo‘lmasdan, qayd qilishdagi holatga 
asoslanadi. Odatda to‘plam birliklari ma’lum belgilar asosida saflab, tasniflab, 
guruhlab tartibga solinadi.
Bunday tartiblangan statistik to‘plam statistik 
qatorlar deb ataladi, chunki ular sonlar qatori 
(ketma - ketligi) bilan ta’riflanadi. Statistik qatorlar 
turli shakllarda va yo‘llar bilan tuziladi. Ularni 
quyidagi turlarga bo‘lish mumkin (6.2-tarx). 
Variatsion 
belgi 
- 
birlikdan-birlikka 
farqlanuvchi 
belgidir. 
Atributiv 
belgi 
- 
bu 
mazmunan bir - biridan 
farqlanuvchi 
belgi, 
miqdoriy belgi esa - 
qiymatga ega bo‘luvchi, 
son bilan ifodalanuvchi 
belgi. 
Statistik qator - bu, 
tartiblangan 
statistik 
to‘plamdir. 

---

6.2- tarh. Statistik qatorlarning turlari. 
O‘rganilayotgan 
obyektlarni 
tasniflash 
usuliga qarab statistik qatorlar ikki turkumga 
ajraladi:biri-taqsimot qatorlari, ikkinchisi- dinamika 
qatorlari. 
Statistik to‘plam birliklarini ma’lum holatga 
(paytga) nisbatan yoki vaqt oralig‘i davomida 
kuzatib, ularni biror belgi asosida tasniflash natijasi 
taqsimot qatorlari
deb 
yuritiladi.
Statistik to‘plam birliklarini uzoq vaqt 
davomida kuzatib, davrlar yoki vaqt paytlari 
bo‘yicha tasniflash mumkin. Bu holda vujudga 
keladigan qator 
dinamika qatori
deb ataladi, 
chunki u o‘rganilayotgan jarayon dinamikasini 
tasvirlaydi. 
Taqsimot qatorining asosiy unsuri varianta, dinamika qatoriniki esa daraja 
deb yuritiladi. Demak, taqsimot qatorlari-bu, variantalar ketma-ketligi bo‘lsa, 
dinamika qatorlari vaqt oraliqlariga tegishli darajalar ketma-ketliklaridir.
To‘plam birliklarini tasniflash asosi qilib qanday belgi olinishiga 
qarab taqsimot qatorlari ikki turga ajraladi. Bunday belgi sifatida atributiv ya’ni 
mazmunan farqlanuvchi belgilar olinsa, hosil bo‘lgan taqsimot qatorlari atributiv 
qatorlar deb yuritiladi. 
To‘plam birliklarini miqdoriy belgilariga 
qarab tasniflash natijasida hosil bo‘lgan taqsimot 
qatorlari variatsion qatorlar deb ataladi.