Strateji TƏHLİL

STRATEJİ TƏHLİL | Say 1-2 (23-24) • 2018

336 

təşkili  üçün  diqqət  mərkəzində  olan  ilk  mühüm  məsələlərdən  biri  ali 

idarəetmə  orqanlarının  yaradılması  idi.  Ona  görə  də  Hərbi  Nazirliyin 

bərpa  edilməsindən  cəmi  iki  həftə  sonra,  yəni  1918-ci  il  noyabr  ayı-

nın 15-də Ümumi qərargahın (Главный штаб)  təsis edilməsi haqqında 

S.Mehmandarovun müvafiq əmri imzalandı və Həbib bəy Səlimov Ümumi 

qərargahın rəisi təyin edildi [27, 31].

Lakin  yaranmış  tarixi  şəraitdə  Hərbi  Nazirliyin  öz  fəaliyyətini  Bakıda 

davam  etdirməsi  qeyri-mümkün  oldu.  Mudros  müqaviləsinin  şərtlərinə 

görə,    Bakıya  daxil  olan  ingilis  hərbi  qüvvələrinin  komandanı  gene-

ral  V.Tomson  Azərbaycan  hökuməti  qarşısında  belə  bir  tələb  qoydu  ki, 

Azərbaycanın milli hərbi qüvvələri Bakı şəhərindən çıxarılsın. O, müstəqil 

Azərbaycan  hökumətini  tanımaq  istəmədiyi  kimi,  onun  nəzarəti  altın-

da olan hərbi qüvvələrə də etibar etmirdi. Ona görə də 1918-ci il no-

yabr ayının 22-də Hərbi Nazirlik Gəncəyə köçdü [6, 302] və Azərbaycan 

hökumətinin  digər  nazirliklərindən  fərqli  olaraq  öz  fəaliyyətini  Bakıdan 

kənarda qurmalı oldu. İngilis hərbi qüvvələrinin rəhbərliyi Hərbi Nazirliyin 

Bakıdan kənarda fəaliyyət göstərməsinə etiraz etmədi.

Bütün  hökumət  idarələri  Bakıda  yerləşdiyi  halda  Hərbi  Nazirli-

yin  Gəncəyə  köçürülməsi,  heç  şübhəsiz,  bu  Nazirliyin  hökumətin  digər 

nazirlikləri və idarələri ilə qarşılıqlı əlaqələr yaratmasına, bütünlükdə or-

dunun formalaşma prosesinə çətinliklər törədirdi. Bununla belə, Hərbi Na-

zirliyin rəhbərliyinin səmərəli və peşəkar fəaliyyəti bu çətinlikləri aradan 

qaldırmağa zəmin yaratdı. Ordu quruculuğu sahəsində düzgün siyasətin 

formalaşdırılması və onun həyata keçirilməsi üçün yüksək təşkilatçılıq nü-

mayiş etdirilməsi çox tezliklə öz nəticələrini verməyə başladı. Davamlı və 

ardıcıl şəkildə qurulan işlərin nəticəsi idi ki, Cümhuriyyət ordusunun əsas 

hissələri Hərbi Nazirliyin Gəncədəki fəaliyyəti zamanı təşkilatlandırıldı.

Hərbi Nazirlik bərpa ediləndə mövcud olan milli hərbi hissələr Gəncə 

və  Qarabağda  yerləşmişdi.  Bu,  tarixi  şərait  və  qoşun  hissələrinin  icra 

etdikləri vəzifələrlə bağlı idi. Hərbi Nazirliyin rəhbərliyi ordu daxilindəki 

durumla tanış olmaq üçün 1918-ci il noyabr ayının sonu və dekabr ayının 

ilk günlərində Gəncə və Ağdam ətrafında yerləşmiş hərbi hissələrdə oldu 

[10, 7]. Hərbi nazir S.Mehmandarov hərbi hissələrlə bu tanışlıq zamanı 

xidmətin təşkilində ciddi nöqsanların olması ilə rastlaşdı və müşahidə et-

diyi nöqsanları ümumiləşdirərək onların aradan qaldırılması ilə bağlı əmr 

imzaladı.  Bu  əmrlə  hissə  və  bölmə  komandirlərinin  qarşısında  konkret 

vəzifələr müəyyənləşdirildi. Həmin  vəzifələrdən biri də bu idi ki, müstəqil 

Azərbaycan  ordusunda  xidmət  edən  bütün  hərbi  qulluqçuların  AXC-yə 

sədaqət andı içməsi təşkil edilsin.

Tezliklə  Hərbi  Nazirliyə  peşəkar  rəhbərliyin  zəruriliyi  daha 

---