Sual dünyanın siyasi xəritəsinin formalaşması Si­ya­si xə­ri­tə

İda­rəo­lun­ma for­ma­sı. fe­de­ra­tiv res­pub­li­ka şək­lin­də ida­rə olu­nur. Döv­lə­tin baş­çı­sı 6 il müd­də­ti­nə se­çi­lən pre­zi­dent­. Kons­ti­tu­si­ya­ya gö­rə onun ikin­ci də­fə se­çil­mək hü­qu­qu yox­dur. Qa­nun­ve­ri­ci or­qan se­nat (yu­xa­rı) və de­pu­­tat­lar (aşa­ğı) pa­la­ta­la­rın­dan iba­rət olan Mil­li Konq­res­dir. İc­ra­­e­di­ci ha­ki­miy­yət pre­zi­dent hə­ya­ta ke­çi­rir.

İn­zi­ba­ti cə­hət­dən 31 ştat­dan və 1 fe­de­ral pay­­taxt əya­lə­tin­dən iba­rət­dir. AR ilə dip­lo­ma­tik mü­na­si­bət­lər 10 fev­ral 1992-ci il­də ya­ra­dıl­mış­dır.

Əha­li. La­tın Ame­ri­ka­sı­nın ən kəs­­kin de­moq­ra­fik və­ziy­yə­tə ma­lik öl­kə­lə­rin­dən­dir. Öl­kə­də de­moq­ra­fik və­ziy­yə­tin kəs­kin­li­yi əha­li­nin sü­rət­lə art­ma­sı, əha­li­nin şə­hər­lər­də həd­dən çox cəm­lən­mə­si ilə mü­əy­yən olu­nur.

əha­li­nin tə­bii ar­tı­mı 1,3% təş­kil edir. Əha­li­nin yaş struk­tu­ru­na gö­rə Mek­si­ka dün­ya­nın ən ca­van öl­kə­lə­rin­dən bi­ri­dir. Et­nik tər­ki­bi­nə gö­rə mek­si­ka­lı­lar is­pan-hind mən­şə­li me­tis­lər (60 fa­iz) və hin­di­lər­dən (30 fa­iz) iba­rət­dir. Öl­kə­də 40-dan ar­tıq hin­di tay­fa və xalq­la­rı - as­tek və may­ya­­lar­­. Av­ro­pa­dan və Ame­ri­ka­nın di­gər öl­kə­lə­rin­dən gə­lən et­nik qrup­­lar isə əha­li­nin 10 fai­zi­ni təş­kil edir. Di­ni mən­su­biy­yə­ti­nə gö­rə Mek­si­ka­da əha­li, xris­ti­an di­ni­nə eti­qad edir.-ka­to­lik məz­hə­bi. Mek­­si­ka­da xris­ti­an­lıq XVI əsr­də av­ro­pa­lı­la­rın bu­ra­nı iş­ğa­lı nə­ti­cə­sin­də ya­yıl­ma­ğa baş­la­mış­dır. Mek­si­ka­da rəs­mi döv­lət di­li is­pan di­li­. Əha­li­nin 90 fai­zi bu dil­də da­nı­şır. Hin­di­lər bu gü­nə­dək öz dil­lə­ri­ni və adət-ənə­nə­lə­ri­ni sax­la­mış­lar.

Öl­kə­nin tə­bii şə­rai­ti və coğ­ra­fi möv­qe­yi­nin xü­su­siy­­yət­lə­ri əha­li­nin yer­ləş­mə­si­nə bö­yük tə­sir gös­tər­miş­dir. əha­li­nin xey­li his­sə­si Mek­si­ka­nın mər­kə­zin­də, dağ­la­ra­ra­sı çö­kək­lik­də məs­kun­laş­mış­dır. Öl­kə əha­li­si­nin 2/3 his­sə­si 1000 metr­dən yük­sək olan əra­zi­lər­də cəm­lən­miş­dir. əha­li­si 3 mər­kəz­də məs­kun­laş­mış­­dır. Mər­kəz re­gio­nu­-ən sıx məs­kun­laş­mış his­sə­si. Me­xi­ko dağ­lıq yay­la­sı əha­li­si­nin 40 % bu­ra­da məs­kun­laş­mış­dır. əha­li­nin sıx­lı­ğı­na gö­rə ikin­ci ye­ri Şi­mal re­­gi­o­­nu-əha­li­nin sıx­lı­ğı­na sə­bəb ABŞ-dan miq­ra­si­ya edən əha­li bu re­gi­on­da məs­kun­laş­mış­dır. Öl­kə əha­li­si­nin 30% Şi­mal re­gio­nu­nun pa­yı­na dü­şür. əha­li­nin sıx­lı­­ğı­na gö­rə üçün­cü ye­ri Cə­nub re­gio­nu- Sa­kit oke­an­la həm­sər­həd olan cə­nub-qərb əra­zi­lə­ri.-ikin­ci dün­ya mü­ha­ri­bə­sin­dən son­ra məs­kun­laş­­ma­ğa baş­la­mış­dır.

Öl­kə­də həm da­xi­li, həm də xa­ri­ci miq­ra­si­ya möv­cud­dur. Kənd­­dən-kən­də miq­ra­si­ya möv­sü­mi sə­ciy­yə. Kənd­dən-şə­hə­rə olan miq­ra­si­ya isə əha­li­nin pe­şə­si­ni də­yiş­mə­si ilə əla­qə­dar­dır. Emiq­ra­si­ya­nın əsas sə­bə­bi iş­siz­lik prob­le­mi­. Mek­si­ka­lı­lar ABŞ, Av­ro­pa döv­lət­lə­ri­nə iş­lə­mək üçün ge­dir­lər. Hər il açıq və giz­li yol­la 100 min­lər­lə mek­si­ka­lı ABŞ sər­həd­di­ni ke­çir. Giz­li yol­la ABŞ-a miq­ra­si­ya edən­lə­rin sa­yı il­də 500 mi­ni ötüb. ABŞ-da mek­si­ka mən­şə­li əha­li­nin ümu­mi sa­yı isə 13 mln. nə­fər­dən ar­tıq­dır. Mek­si­ka­ya ABŞ və Av­ro­pa öl­kə­lə­rin­dən gə­lən­lər də çox­dur.

SUAL 70. Meksikanın kənd təsərrüfatı və onun sahələri

Tə­bii-iq­lim şə­rai­ti­nin əl­ve­riş­siz ol­ma­sı sə­bə­bin­dən Mek­si­ka əra­zi­si­nin cə­mi 20 %-dən kənd tə­sər­rü­fa­tı məq­səd­lə­ri üçün is­ti­fa­də olu­nur. Su­var­ma əkin­çi­li­yi üs­tün­lük təş­kil edir. Su­va­rı­lan sa­hə­lə­rə gö­rə (6 mln. ha) dün­ya­da qa­baq­cıl yer­lər­dən bi­ri­ni tu­tur. Kənd tə­sər­rü­fa­tın­da aq­ro­tex­ni­ki sə­viy­yə yük­sək­dir. «Ya­şıl in­qi­lab»ın nə­ti­cə­sin­də aq­rar sek­tor­da məh­sul­dar­lıq art­mış, kənd tə­sər­rü­fa­tı məh­­sul­la­rı ix­ra­cı ço­xal­mış­dır.

K/T bit­ki­çi­lik üs­tün­lük təş­kil edir. - qar­ğı­da­lı, da­rı, pax­la, buğ­da be­cə­ri­lir. Tə­rə­vəz ye­tiş­­di­ril­­mə­si və ix­ra­cı­na gö­rə xü­su­si­lə se­çi­lir (po­mi­dor, is­­ti­ot, ya­şıl no­xud). Qar­ğı­da­lı və pax­la öl­kə­nin əkin­çi­lik ra­yon­la­rın­da, buğ­da şi­mal və şi­mal-qərb­də su­va­rı­lan tor­paq­­lar­da be­cə­ri­lir. pam­bıq be­cə­ri­lən iri döv­lət­lər­dən. pam­bı­ğı­na dün­ya ba­za­rın­da tə­lə­bat bö­yük­dür. lif­li xe­ne­ken bit­ki­si be­cə­ri­lir, on­dan ha­zır­la­nan məh­­sul­lar ix­rac olu­nur. Kənd tə­sər­rü­fa­tın­da trans­mil­li şir­­kət­­lə­rin ro­lu bö­yük­dür. Bu şir­kət­lər şə­kər qa­mı­şı, tro­pik mey­­və (sit­rus mey­və­lə­ri, man­qo, ana­nas, çö­rək ağa­cı), qəh­və ye­tiş­­di­ril­mə­si­nə nə­za­rət edir. Bu məh­sul­lar, ABŞ ba­zar­­la­rı­na gön­də­ri­lir. Öl­kə­də ta­xı­la olan tə­lə­bat id­xal he­sa­bı­na ödə­ni­lir.

müxtəlif kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal olunsa da onları iki əsas qrupa bölmək olar: daxili ehtiyacı ödəmək məqsəldilə əkilən və ixrac istiqamətli ərzaq bitkiləri. Əsas ərzaq bitkisi qarğıdalı hesab edilir və əkin yerinin təxminən yarısını-mərkəzi, cənub və şərq rayonları əhalisinin qida rasionunda. əhalinin rasionunda- buğda, çəltik, şəkər qamışı, lobya, bibər mühüm yer tutur. Şimal, Mərkəz və Şimal-Qərbin təsərrüfatlarında buğda. Ölkə hazırda daxili tələbatını tam ödəyir və qismini də ixrac edir. ixrac məhsullarına pambıq, qəhvə, şəkər qamışı və pomidor daxildir. Suvarma ərazilərində istehsal edilən meyvə tərəvəz daxili və xarici bazarlara çıxarılır.İqlim dəyişkənliyinə, temperatur amplitudunun müxtəlifliyinə, quraqlığa, hündürlüyə asanlıqla davam gətirən qarğıdalı ölkənin əksər bölgələrində becərilir. Əvvəllər az bir ərazidə becərilən buğda indi ölkənin bir çox ştatlarında, suvarılmayan ərazilərdə, çay vadilərində becərilir. Ölkənin iqlim şəraitinə uyğunlaşmış yeni buğda sortları ümumi məhsulun əsasını təşkil edir. Buğda hazırda Meksikanın taxıl istehsalının mərkəzi olan şimal-qərbdə ən mühüm məhsuldur. Şimal-qərbdəki digər mühüm məhsullar pomidor və kahı kimi qış tərəvəzləri, həmçinin yağlı toxumlardır. Meksikada taxıl istehsalı üçün ənənəvi sahə Bajio bölgəsi idi.-kiçik təsərrüfatlarda buğda, qarğıdalı, tərəvəz, fıstıq, çiyələk və lobya istehsal olunur. Şərab üzümləri Baja California, Coahuila və Queretaro kimi ərazilərdə yetişdirilir. başqa yerlərdə istehsal olunmayan iki məhsul istehsal edir, henequen güclü lif və maguey istehsal etmək üçün istifadə olunur, hər ikisi agave ailəsindədir. Maguey həm pulque, həm də mezkal istehsalı üçün istifadə olunur. Tekila Xaliskoda təyin olunmuş zonada mavi aqavadan hazırlanmış mezkal növüdür.