Suyuqliklarda

с

foydalaniladi.^
 (0,0731⁰Е  ^0,0631)10^4 м² / c _.
0 _Е

Qovushqoqlikni aniqlash uchun kapilyar viskozometr, rotatsion viskozometr
,stoks viskozometri va turli viskozimetrdan foydalaniladi.
Qovushqoqlik suyuqliklarning turiga temperaturasiga va bosimiga bog’liq.Temperatura ortishi bilan tomchilanuvchi suyuqliklarning qovushqoqligi kamayadi,gazlarniki esa ortadi.
Turli suyuqliklarning qovushqoqligi boshlang’ich qovushqoqlik va temperaturaga qarab turlicha o‘zgaradi. Ko’pincha suyuqliklarning qovushqoqligi bosimning ko’tarilishi bilan ortadi.
2) Suyuqliklar harakatini tekshirishda, odatda, hamma kuchlarni hisobga olishning iloji bo’lmagani uchun suyuqlik muvozanat holatiga yoki harakatiga ta`siri katta bo’lgan kuchlar olinadi va shu usul bilan suyuqliklar uchun ideal va real suyuqliklar moduli tuziladi. Ideal suyuqlik deb, bosim va harorat ta`sirida o’z hajmini mutloqo o’zgartirmaydigan yoki mutloqo siqilmaydigan, o’zgarmas zichlikka ega bo’lgan va ichki ishqalanish kuchi bo’lmagan qovushqoqligi bo’lmagan suyuqliklarga aytiladi.

Aslida har qanday suyuqlik bosim yoki harorat ta`sirida o’z hajmini bir oz bo’lsa ham o’zgartiradi, ularda ichki ishqalanish kuchlari bo’ladi. Demak tabiatda ideal suyuqlik b’lmaydi. Harakatdagi suyuqliklarda esa urinma kuchlanish bo’ladi, bunday suyuqlikning ichida ixtiyoriy ikki qatlam bir-biriga nisbatan harakatda bo’lganda bu ikki qatlam satxlari orasida ishqalanish kuchi paydo bo’ladi,natijada ichki urunma kuchlar muvozanatlashadi.

1. 
   tinch holatdagi suyuqliklar o’rganilayotganda suyuqliklarni ideal va real turlariga ajratish zarurati yo’q, chunki tinch holatdagi har qanday suyuqlikda urunma kuchlanish bo’lmaydi.
   
2. 
   Real suyuqliklarning harakati o’rganilayotganda ichki ishqalanish kuchini , ya`ni qovushqoqligini e`tiborga olish shart chunki qovushqoqlik harakatdagi real suyuqlikning asosiy xossasi hisoblanadi.
   

Real suyuqliklar harakatlangan paytda uning ichki qatlamlari (suv bilan suv qatlamlari satxlari va suv bilan devor satxlari ) orasidagi satxda ichki ishqalanish kuchlari hosil bo’lib bu qatlamlarning bir-biriga nisbatan siljishiga qarshilik qiladi. Suyuqlik qatlamlarining orasidagi satxda ishqalanish kuchini engishga ,ya`ni qatlamlarning o’zaro siljishiga sarf bo’lgan kuch qovushqoqlik (yoki ichki gidravlik ishqalanish kuchi )deyiladi.

Eyler tenglamalarini integrallashda ularning qulay shaklga keltirish uchun har bir tenglamasini dx, dy, dz larga tegishlicha ko’paytiramiz va ularni hadma- had qo’shib chiqamiz:

^р dx  ^p dy  ^p dz  ( Xdx  Ydy  Zdz) _.
х y z
Bu tenglamaning chap tomoni bosimning to’liq differentsialini beradi, shuning uchun: ^{dp  (Xdx  Ydy  Zdz)}.
Hosil bo’lgan tenglama bosim suyuqlik turiga va fazoning nuqtalari koordinatalariga bog’liqligini ko’rsatadi va bosimning ixtiyoriy nuqtadagi qiymatini topishga yordam beradi. Bu tenglama tomchilanuvchi suyuqliklar uchun ham gazlar uchun ham o’rinli bo’lib, gazlar uchun tatbiq qilinganda gazning holat tenglamalari bilan birgalikda va hamma nuqtalarda bosim bir xil bo’lgan sirtni topish mumkin va bu sirtlar bosimi teng sirtlar deyiladi. Shuning uchun bosimi teng sirtlar tenglamasi quyidagicha bo’ladi; Xdx  Ydy  Zdz  0 _.
Bosimi teng sirtlar xususiy holda suyuqliqning erkin sirti bo’lishi mumkin. Suyuqlikning devor bilan chegaralanmagan sirti erkin sirt deyiladi.
2). Idishda tinch turgan suyuqlikka faqat og’irlik kuchi ta`sir qiladi.U holda birlik

massaning proeksiyalari: X=0,U=0,Z=-g, bo’ladi.Bu qiymatlarni qo’ysak; ega bo’lamiz.
gdz  0 _ga

Uni integrallasak; gz=const bo’ladi va gorizantal tekislikning tenglamasi bo’ladi.SHunday qilib tinch turgan suyuqliklar uchun har qanday gorizantal tekislik bosimi teng sirtdan iborat.Uning havo bilan chegaralangan sirti ham gorizantal bo`lib ,u erkin sirt bo`ladi.Erkin sirtda bosim R ekanligini hisobga olib gidrostatikaning asosiy tenglamasi hosil bo`ladi:

р  

• 
  h 
  

p₀.

Yuqorida aytib o’tilganidek, Gidropnevmoyuritmalarda suyuqliklar tutash muhitlar deb ataladi (ya`ni harakat fazosining istalgan nuqtasida suyuqlik zarrachasini topish mumkin). Elementar oqimcha va oqim uchun uzluksizlik tenglamasi suyuqlik tutash oqimining matematik ifodasi bo’lib xizmat qiladi. Suyuqlikning barqaror harakatini ko’rib chiqamiz.