T. Malikov O. Olimjonov moliya

“o’rtacha xarajatlar va 
foyda” 
usuli o’z asosiga ishlab chiqarishning o’rtacha chiqimlari va 
ustamasini oladi. Bunda baho ishlab chiqarish chiqimlari va 
foydaning yig’indisi sifatida qaraladi. Bu yerda foydaning qismlari 
esa foydalanilayotgan mehnat va tabiiy resurslarga, kapitalga 
prop
ortsional ravishda aniqlanadi. Bu metodga ko’ra mehnatning 
qiymati bahoning asosi bo’lib xizmat qiladi. 

---

Bunday yondoshuv erkin bozor tizimi nuqtai-
nazaridan o’zini 
oqlamaydi, chunki ko’p XYuSlar o’z tovarlarini yuqori bahoga ega 
bo’lishga intilib, xarajatlar va foyda bilan baholamasdan, balki 
boshqa omillarni hisobga olgan holda baholaydi. Neoklassiklarning 
tasdiqlashicha, ne’matlarni ishlab chiqarish va realizatsiya qilish 
xarajatlari shu mahsulotni sotib olish kerakligi yoki yo’qligi 
xususid
agi iste’molchining tegishli qarori bilan hech qanday 
umumiylik tomoni yo’q. Bu joyda uni haqiqatdan ham tashvishga 
soladigan narsa iste’moldagi optimallilikdir. Masalan, XYuS agar 
tovarni o’z ehtiyojlarini qondirish uchun yuqori sifatli deb e’tirof etsa, 
baholarni qoplashga mo’ljal-langan xarajatlarni (bu yerda yana shu 
narsani ham hisobga olish kerakki, u o’zining ish haqiga bu 
mahsulotdan tashqari yana boshqa bir qancha mahsulotlarni ham 
sotib olishi kerak) asosli deb hisoblasa, u holda u shu mahsulot 
o’zida mujas-sam etgan foydalilikka (naflilikka) asoslangan holda 
qaror qabul qiladi. Tovarda mujassamlangan foydalilikni esa hech 
qachon shu mahsulotni ishlab chiqarish qiymatiga tenglashtirib 
bo’lmaydi. Shuning uchun ham baholarni shakl-lantirishning ikkinchi 
metodini 
“bozor nimani ko’rsatsa”, 
deb xarakterlash qabul 
qilingan. 
Bahoni 
zararsizlik va 
maqsadli foydani ta’min-lash 
asosida 
hisoblash usuli ham mavjud. Uning asosida zararsizlik grafigi yoki 
kutilayotgan foydani ta’minlash-ning tijoriy biznes-rejalashtirish 
yotadi. Ayrim hollarda baho