T. Malikov O. Olimjonov moliya

16.3. Davlat byudjetining xarajatlari 
 
Davlat byudjetining xarajatlari umumiy moliyaviy kategoriya 
bo’lgan davlat byudjetiningko’rinishlaridan biri bo’lib, unga tegishli 
bo’lgan umumiy xususiyatlarga egadir. Ya’ni ular taqsimlash 
xarakteriga ega, ifodalanishning pul shakli xos, pul fondlarining amal 
qilishi bilan bog’langan va davlat tomonidan tashkil qilinadi. Shu 
bilan birgalikda davlat byudjetining xarajatlari bir butunning o’ziga 
xos qismi bo’lganligi uchun ular davlatning markazlashtirilgan pul 
fondlari 
mablag’laridan 
foydalanish 
va 
tegishli 
fond-larni 
shakllantirish bilan bog’liqdir. Bu taqsimlash munosabatlarining 
moddiy-buyumlashgan shakli turli soha-
larga yo’naltirilayotgan 
davlat byudjeti mablag’larining hara-katidan iborat. 
Davlat byudjetining xarajatlari xarajatlarning konkret turlari orqali 
namoyon bo’ladi. Davlat byudjeti xarajatlari turlarining xilma-xilligi 
esa, o’z navbatida, quyidagi omillarning mavjudligi bilan belgilanadi: 
davlatning iqtisodiy tabiati va funksiyalari; mamlakatning ijtimoiy- 
iqtisodiy taraqqiyot darajasi; davlat byudjetiningmilliy iqti-sodiyot 
bilan bog’langanligi; iqtisodiy munosabat-larning rivojlanganlik 
68
Davlat byudjeti daromadlariga oid ushbu paragrafda ko’tarilgan 
masalalarning aksariyati, ma’lum ma’noda biroz takrorlashlar bo’lishiga 

---

qaramasdan, darslikning 17-bobi doirasida batafsilroq ko’rib chiqiladi. 

---

darajasi; davlat byudjeti mablag’larining namoyon bo’lish shakllari va 
h.k. 
Jamiyatning iqtisodiy hayotida davlat byudjeti xarajatlarining roli va 
ahamiyatini 
aniqlash 
uchun 
ularni ma’lum belgilarga ko’ra 
turkumlashtirish maqsadga muvofiq. Ular 
o’zlarining iqtisodiy 
mazmuni, ijtimoiy takror ishlab chiqarishdagi roli, ishlab chiqarish 
tarmoqlari va 
faoliyat turlari, ijtimoiy mo’ljallanganligi bo’yicha va 
ma’lum maqsadlariga ko’ra alohida guruhlarga ajratilishi mumkin. 
Iqtisodiy mazmuniga ko’ra davlat byudjetining xara-jatlari kapital 
va joriy xarajatlarga bo’linadi. 
Davlat byudjetiningkapital xarajatlari innovatsion va investitsion 
faoliyatga yo’naltirilgan xarajatlardir. Bu xarajatlarning tarkibiga: 
a) tasdiqlangan investitsion dasturga muvofiq harakat-dagi yoki 
yangidan tashkil etilayotgan yuridik shaxslarga investitsiyalar uchun 
mo’ljallangan xarajatlar; 
b) yuridik shaxslarga investitsion maqsadlar uchun davlat 
byudjeti kreditlari sifatida beriladigan 
mablag’lar; 
v) kengaytirilgan takror ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lgan 
kapital ta’mirlashni amalga oshirish xarajatlari va shu bilan bog’liq 
bo’lgan boshqa xarajatlar; 
g) amalga oshirilishi davlat mulkiga tegishli bo’lgan mulk 
miqdorini oshirish yoki uni yangidan yaratishga olib keladigan 
xarajatlar; 
d) davlat byudjeti xarajatlarining iqtisodiy turkum-lanishiga 
muvofiq davlat byudjetiningkapital xarajatlari tarkibiga kiritiladigan 
boshqa xarajatlar. 
Davlat byudjetining kapital xarajatlari tarkibida Taraqqiyot 
byudjeti shakllantirilishi mumkin.