T. S. Malikov moliya
T.S.Malikov, N.H.Haydarov
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
T.S.Malikov, N.H.Haydarov
Xullas, u yoki bu xalqaro atamani yozayotganimizda, gapirayotganimizda – ishlatsag-u, uning asl mohiyatidan, ma’no-mazmunidan ogoh bo‘lmasak, bunday atamani ish- latishga haqqimiz bormi 20 ?! O‘qiyotganimizda shunday ata- maga ko‘zimiz tushsa-yu, u aslida nimani anglatishi mum- kinligidan bexabar bo‘lsak-da, o‘qishni davom ettirsak, bu o‘z ma’nosiga egami?! Afsuski, ayrim hollarda xuddi shunday tarzda ish tuta- yapmiz ham. Ularni o‘zimizcha “talqin” ham qilayapmiz. O‘lchanadigan o‘z qarichlari bo‘lishiga qaramasdan ularni o‘z qarichimiz bilan o‘lchayapmiz. Fikrlar xilma-xilligini bu o‘rinlarda keragidan ortiqcha, o‘rinsiz suiistemol qilayap- miz. Ularga nisbatan “folbinlik qilish” hollari ham kunda- lik hayotimizda tez-tez uchrab turibdi. Bu boradagi “ar- gument”larimiz, bor-yo‘g‘i “Menimcha shunday bo‘lsa ke- rak”dan nariga o‘ta olmayapti. Bizningcha, har qanday fan rivojining asosi hisoblangan atamalarga nisbatan bunday munosabatda bo‘lish ilmiy jinoyat hisoblanib, yuqorida ham qayd etilganidek, fanimiz fojiasidir. Shu bois undan uzoqroq yurishni afzal bildik va kitobimizning dastlabki sa- hifalaridan boshlaboq navbatma-navbat kelishi va birinchi marta ishlatilish o‘rniga qarab ularga izoh berishga harakat qildik. Bunda 2006–2008-yillarda nashr etilgan 5 jildlik “O‘zbek tilining izohli lug‘ati”dan keng foydalandik. Kitobimizning ayrim joylarida keltirilgan ko‘plab raqam- larning milliy valyuta 21 miz – O‘zbekiston so‘mi – da emas, balki AQSh dollari, Buyuk Britaniya funt sterlingi yoki Yapo- 20 Shu o‘rinda o‘zbek kinoijodkorlari tomonidan yaratilgan va undagi bosh rollarning birida O‘zbekiston xalq artisti M.Rajabov o‘ynagan “Temir xotin” badiiy filmidagi quyidagi epizodni eslaylik: o‘zaro suhbatda temir xotin “Alomatxon”ni yaratgan ixtirochi “Olimtoy” tomonidan “progress” so‘zi ishlatilganda, uning ma’nosiga tushunmagan Qo‘chqorvoy aka “nima gress?” deb savol bergani bekordan-bekorga emas. Bu erda nimaga ishora qilinayotganligini har birimiz tushunamiz, albatta. 21 “Valyuta” italyancha “valuta” – qiymat, baho; lotincha «valere» - kuch- li bo‘lmoq; qadrlanmoq, baholanmoq. 1. Muayyan davlatning pul birligi (so‘m, tanga, dollar va b.); 2. Pul tizimining turi (oltin, kumush yoki qog‘oz valyuta); 3. Xorijiy davlatlarning pullari, xalqaro hisobkitoblarda qo‘llan - Moliya 15 niya iyenasida keltirilganligidan taajjubga tushmang. Bizni betayinlik, mantiqsizlik yoki “xoin”likda ayblab, go‘rimizga g‘isht qalamang. Shoshilmang: buning ham o‘ziga xos bir necha sabablari bor. Bunday holatda o‘zbekchilikka, mil- lat-parvarlikka alohida urg‘u berilishi kerakligidan biz ham xabardormiz. Shunday bo‘lsa-da, bu o‘rinlarda “so‘m”ning o‘rniga “dollar”, “funt sterling”, “yevro”, “iyena” va h.k.lardan foydalanishni maqsadga muvofiq deb bildik. Nega? Chunki bu valyutalarning o‘ziga xos kuchi borligini, baquvvatligini hammamiz bilamiz. Ularni qo‘lga olganda qandaydir bosh- qacha hissiyot yoki kuch bizni qamrab olganligini shu on- dayoq sezamiz 22 . O‘zimizni sezilarli darajada boshqacha his etamiz. Undan tashqari kitobimizning tegishli joylarida bu valyutalar birliklaridan foydalanilganligi masalaning mohi- yatini to‘g‘ri idrok etishimizni yengillashtiradi va unga xizmat qiladi. Ayni shu joyda so‘mdagi ifodadan foydalanish masa- lasi esa aytishga arzigulik muammo emas. U – oddiy arif- metika xolos. Uni sira qiynalmasdan har birimiz uddalay olamiz. Shunday bo‘lsa-da bu o‘rinda quyidagilarni alohida ta’kidlagimiz keladi: kelajagi buyuk davlatni barpo etishni yaxshi niyat qilgan o‘zbekistonliklarning bugungi kundagi yosh milliy valyutasi ham bir kun kelib jahonning qudrat- li valyutalari safidan albatta, o‘rin olgay! O‘sha kunlarda o‘zbek so‘miga ham jozibador dollar, yevro, funt sterling va h.k. valyutalar kabi bir ko‘z bilan qaralgay! Va kitoblari- mizda o‘zga mamlakatlarning qudratli valyuta birliklarini ishlatishga hojat qolmagay! Hozircha esa, ... pashshadan fil yasamay turaylik. Shu o‘rinda ushbu masalaga daxldor yoki yaqinroq bo‘l- gan yana bir holatni ham qayd etmoqchimiz. Gap shun- daki, kitobimizda ko‘plab formulalar keltirilgan. Ularning hammasi xalqaro amaliyotda qanday ko‘rinishda qo‘llanilib adigan xorijiy pul birligidagi kredit va to‘lov hujjatlari (veksellar, cheklar va h.k.). Qarang: o‘sha manba. J.I. – B. 439. 22 Jumladan, aslida shuni sezish uchun ham va bu borada hali oldi- mizda qilinishi lozim bo‘lgan qanchadan-qancha murakkab ishlar turgan- ligini anglash uchun ham atayin shunday qildik. |