A.N.BAXNING PEROKSID NAZARIYASI. 1897 yilda A.N.Bax biologik oksidlanishning peroksid nazariyasini ishlab chiqdi. Unga ko‘ra, atmosferadagi molekulyar kislorod inert holatda bo‘lib, organik moddalarni oksidlay olmaydi Buning uchun uning tarkibidagi qo‘sh bog‘ning bittasi uzilishi va faol holatga o‘tishi zarur: Kislorod oson oksidlanuvchi modda (A) bilan birikib, qo‘sh bog‘dan bittasi uziladi va peroksid (AO2) hosil qiladi: A.N.Baxning fikricha, akseptor (A) bilan birlashib faol holatga o‘tgan kislorod boshqa moddani (V) ham oksidlantirishi mumkin:Natijada akseptor vazifasini bajaruvchi oksidlanuvchi modda (A) yana osonlik bilan ajralib qoladi. Organik modda (V) esa to‘la oksidlanadi. A.N.Bax kislorodni faollovchi moddalarni oksigenazalar deb atadi. Oksigenazalarga o‘simliklar to‘qimasida ko‘p tarqalgan xar xil kimyoviy birikmalar kiradi. Oksigenazalardagi faollashgan kislorod oksidlanayotgan birikmalar kiradi. Ma’lum vaqt fanda bu jarayonda peroksidaza fermenti muxim ahamiyatga ega, degan fikr xukm suradi. Lekin 1955 yilda YAponiyada (O.Xayaishi va boshkalar) va AKSHda (G.S.Mezon va boshqalar) molekulyar kislorodning organik moddalar bilan birikishi mumkinligini isbotlashdi.
Hozirgi vaqtga kelib ma’lum bo‘lishicha, A.N.Bax nazariyasiniig nafas olishga aloqasi yo‘q. Ammo u nafas olish jarayonining ximizmini o‘rganishga yo‘l ochib berdi. Chunki bu nazariyada kislorodni faollashtirishning zamonaviy mexanizmini ishlab chiqish uchun asos solingan edi.
