Tabiiy Fanlar fakulteti, Kimyo yoʻnalishi 01/21-guruh talabasi Abdukabirova A’loxonning Organik kimyo fanidan mavzu

I.3. Arilaminlarning olinish usullari.

1. Nitroarenlarni qaytarish

2. Galogenarenlarni aminlash. Galogenarenlar ammiak va aminlar bilan yuqori harorat va bosimda, katalizatorlar (mis va uning birikmalari) ishtirokida reaksiyaga kirishadi.Agar galogenaren molekulasida galogenga nisbatan о -va p - holatlarda joylashgan kuchli elektronoaktseptor guruhlar (N02,CN, COR) bo‘lsa, galogen atomining nukleofil almashinishi osonlashadi:
C₅H₄ClNO₂+NH₃ C₆H₄NO₂NH₂+NH₄Cl

Aminlar – ammiakdagi vodo-rod atomlarining organik radi kallarga almashinishidan hosil bo‘lgan bi-rik malar. Ammiakdagi nechta vodorod atomi radikalga almashinganiga qarab, birlamchi, ikkilamchi va, nihoyat, uch-lamchi A. deyiladi. A. molekulasidagi aminoguruh soniga qarab mono-A., di-A. va uch-A.ga bo‘linadi. Ular, ammiak sin-gari, asos xos-salarini namoyon qiladi, lekin aromatik A. ammiakka nisba-tan ancha kuchsiz, alifatik A. esa kuchli bo‘ladi. A., odatda nitrobirikmalarni 415qaytarish yoki uglevodorodlarning galo-genli hosilalariga ammiak ta’sir etti-rish yo‘li bilan olinadi. Ular ichida eng ahamiyatlisi aromatik A.dir. Uni ilk bor 1842 yilda N. N. Zinin sintez qilgan. 1849 yilda esa Sh. Vyurs alifatik A. ni kashf qildi. A.ning ba’zilari tabiatda erkin holda alkaloidlar, aminokislo-talar tarzida uchraydi. Ular bo‘yoq sano-atida, plastmassalar olishda, tibbiyotda juda ko‘p qo‘llaniladigan sulfanila-mid preparatlar olishda ishlatiladi (yana qarang Biogen aminlar).

• 
  Aminlar – ammiakdagi vodo-rod atomlarining organik radi kallarga almashinishidan hosil bo‘lgan bi-rik malar. Ammiakdagi nechta vodorod atomi radikalga almashinganiga qarab, birlamchi, ikkilamchi va, nihoyat, uch-lamchi A. deyiladi. A. molekulasidagi aminoguruh soniga qarab mono-A., di-A. va uch-A.ga bo‘linadi. Ular, ammiak sin-gari, asos xos-salarini namoyon qiladi, lekin aromatik A. ammiakka nisba-tan ancha kuchsiz, alifatik A. esa kuchli bo‘ladi. A., odatda nitrobirikmalarni 415qaytarish yoki uglevodorodlarning galo-genli hosilalariga ammiak ta’sir etti-rish yo‘li bilan olinadi. Ular ichida eng ahamiyatlisi aromatik A.dir. Uni ilk bor 1842 yilda N. N. Zinin sintez qilgan. 1849 yilda esa Sh. Vyurs alifatik A. ni kashf qildi. A.ning ba’zilari tabiatda erkin holda alkaloidlar, aminokislo-talar tarzida uchraydi. Ular bo‘yoq sano-atida, plastmassalar olishda, tibbiyotda juda ko‘p qo‘llaniladigan sulfanila-mid preparatlar olishda ishlatiladi (yana qarang Biogen aminlar).