Tafakkur ziyosi


EKOLOGIK VAZIYAT GLOBALLASHUVINING



Yüklə 4,15 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə111/216
tarix12.10.2023
ölçüsü4,15 Mb.
#154270
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   216
2021 4-son

EKOLOGIK VAZIYAT GLOBALLASHUVINING
IJTIMOIY-FALSAFIY MOHIYATI
Bahodir Nurillayevich Omonov–
 Gumanitar fanlar kafedrasi mudiri, f.f.f.d (PhD) dotsent, 
Qarshi davlat universitetining Pedagogika instituti
Annoatatsiya:
 Maqolada ekologik muammolarning globallashuvi, uning umumsayyoraviy tus olishi, tabiiy resurslardan 
foydalanish borasidagi aloqalarning murakkablashishi hamda antropogen omillarning ekologik muhitga ta’siri haqida fikr bildirilgan. 
Ekologik vaziyatning ijtimoiy-tarixiy, texnologik jarayonlar natijasida shiddatli o‘zgarishi va ushbu muammolarni unifikatsiyalashish 
masalalari ilmiy tahlil qilingan.
Аннотация:
В статье показывается глобализация экологических проблем, приобретение ими общепланетарный 
характер, усложнение взаимоотношений в вопросах пользования природными ресурсами, влияиие антропогенных факторов 
на эко Анализируется стремительное изменение экологической ситуации и вопросы унификации экологических проблем.
Abstract:
 The article shows the globalization of environmental problems, their acquisition of a planetary nature, the complication 
of relationships in the use of natural resources, the influence of anthropogenic factors on the eco. The rapid change in the environmental 
situation and the issues of unification of environmental problems are analyzed.
Kalit so‘zlar:
 Ekologik vaziyat, tabiiy resurslar, ekologik vaziyat komponentlari, ekologik globallashuv, antropogen ta’siri, suv 
resurslari, ekotizim, biomassa, texnomassa.
Ключевые слова:
Экологическая ситуация, природные ресурсы, компоненты экологической экологическая 
глобализация, антропогенное влияние, водные ресурсы, экосистема, биомасса, техномасса.
Key words:
 Ecological situation, natural resources, components of ecological ecological globalization, anthropogenic influence, 
water resources, ecosystem, biomass, technomass.
Ekologik munosabatlarning 
umumsayyoraviy tus olishi, jumladan, 
tabiiy resurslardan foydalanish borasidagi 
aloqalarning murakkablashishi, inson 
turmushi uchun zarur bo‘lgan tabiiy shart-
sharoitlarni maqbullashtirishga qaratilgan 
sa’y-harakatlarning globallashuvi, tabiat va 
tabiiy muhitni muhofaza qilishga yo‘naltirilgan 
xalqaro faoliyatning intensivlashuvi jahondagi 
ekologik vaziyatni keskin o‘zgartirdi. Eng 
e’tiborlisi, turli mintaqalardagi ekologik 
vaziyatlarda o‘xshash elementlar bo‘y 
ko‘rsata boshladi. Bu tendensiyani ekologik 
globallashuvning muhim yo‘nalishlaridan biri 
deb ifodalash mumkin.
Odatda muayyan mintaqadagi ekologik 
vaziyatni aniqlash uchun quyidagi mezonlarga 
e’tibor qaratiladi: a) hududdagi tuproq ahvoli, 
qishloq xo‘jaligida ishlatiladigan yerlar holati; 
b) hududdagi suv havzalari ahvoli va ulardan 
foydalanish amaliyoti; v) hududdagi iqlimning 
o‘ziga xos xususiyatlari; g) hududdagi 
o‘simlik turlari; d) hududdagi hayvonot olami; 
e) hududdagi tabiiy boyliklar va ulardan 
foydalanish ahvoli; j) hududdagi tabiiy 
shart-sharoitlarning inson turmushi uchun 
maqbulligi darajasi.
Har qanday mintaqadagi ekologik 
vaziyatning barqarorligi chegaralari mavjud. 
“Uning barqarorligi ko‘pgina omillarga: ta’sir 
ostida qolgan komponentning turiga, uning 
taksonomik xususiyatlariga, ta’sir kuchi va 
davomiyligiga hamda shu kabilarga bog‘liq”
1

1 Гайсина Р.С. Экологическая ситуация: взгляды на сущность, образование и пути решения // Концепт, 2013, №6. – Б.22.
2 Кочуров Б.И.Экодиагностика и сбалансированное развитие.— М.-Смоленск: Маджента, 2003.
Barqarorlik chegaralari buzilgani zahoti 
mintaqadagi ekologik vaziyat muvozanatini 
yo‘qotadi va izdan chiqa boshlaydi.
Ekologik vaziyat komponentlarining 
ahvoliga qarab uning maqbullik va keskinlik 
darajasini aniqlash mumkin
2
. Masalan, tuproq, 
suv havzalari, atmosfera havosi, o‘simliklar va 
hayvonot olamiga antropogen ta’sir mavjud 
bo‘lmagan mintaqalarda qoniqarli ekologik 
vaziyat hukm suradi. Agar mintaqadagi 
ekologik vaziyat komponentlariga juz’iy va 
ahamiyatsiz antropogen ta’sirlar mavjud 
bo‘lsa, bunday holat ziddiyatli vaziyat sifatida 
baholanadi. Ziddiyatli vaziyatning o‘ziga xos 
jihati shundaki, unda tabiiy shart-sharoitlar turli 
ta’sir ostida qolgan bo‘lsa-da, o‘zini-o‘zi tiklash 
va muvofiqlashtirish imkoniga ega bo‘ladi.
Mintaqadagi landshaftning ayrim 
komponentlarida davomiy salbiy o‘zgarishlar 
kuzatilayotgan bo‘lsa, ba’zi tabiiy resurslarning 
degradatsiyasi yuz bersa, bunday vaziyat 
keskin ekologik vaziyat deb tan olinadi. 
Ekologik ahvoli keskinlashgan hududda 
kishilar turmush darajasining sezilarli 
darajada yomonlashishi kuzatiladi. Lekin 
aksariyat mutaxassislar bunday vaziyatni 
tabiatni muhofaza qilish choralari yordamida 
o‘zgartirsa bo‘ladi, deb hisoblashadi. Undan 
farqli o‘laroq, ayanchli ekologik vaziyatda 
landshaftdagi salbiy o‘zgarishlarning katta 
qismi tuzatib va tiklab bo‘lmaydigan holga 
kiradi, tabiiy resurslarning batamom tugashi 
xavfi yuzaga keladi. Bunday vaziyatga tushgan 


“TAFAKKUR ZIYOSI”

Yüklə 4,15 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   216




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin