Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
TABIIY VA ANIQ FANLAR
sharti bo‘lib hisoblanadi. Tajriba bajarish kompetentlilik - deganda fizika o‘qituvchisi tomonidan fizik tajriba o‘tkazish sohasiga oid kompetensiyalarni o‘zlashtirish jarayonini tushuniladi 5 . Kompetensiya, o‘z navbatida kasbiy tayyorgarlikka qo‘yilgan talab bo‘lib hisoblanadi va u talabaning vujudga kelgan muammoni yechish yo‘lini shakllantirishga tayyorligi va qobiliyatida ifodalanadi. Fizik tajribani bajarish kompetentligi quyidagi kompetensiyalarni o‘z ichiga oladi 6 : 1. Maktab fizika xonasidagi jihozlarga oid kompetensiyalar: mavjud jihozlardan tajribalarni tashkil etish va o‘tkazish jarayonida foydalana olish; fizik tajribani o‘tkazishga oid asbob - uskunalar va yangi ishlanmalar haqida axborot olishiga qobiliyatlilik; maktabda fizikani o‘qitish jarayonida amaliy ishlarni bajarishga oid yangi jihozlarni qo‘llay olishga qobiliyatlilik; yaroqsiz asbob-uskunalarni almashtirish maqsadida yangi tajribaviy qurilmalar yarata olishga qobiliyatlilik; qo‘lda yaratilgan asbob-uskunalardan fizik tajriba bajarishda foydalana olish. 2. O‘quv fizik tajriba (frontal laboratoriya ishi, fizika praktikum ishi, mustaqil tajriba ishi, tajriba topshiriqlari va kompyuterni qo‘llab bajariladigan holda tajriba) sohasidagi kompetensiya: o‘quv fizik tajribani o‘tkazish metodikasini bilish, uni bajarish texnikasini egallash, uning ahamiyatli ekanligini anglash, tajribani loyihalash va bajarish qobiliyati 7 . 3. Ko‘rgazmali tajriba sohasidagi kompetensiya: ko‘rgazmali tajriba o‘tkazish metodikasini bilish, uni bajarish texnikasini egallash, uning ahamiyatliligini anglash; ko‘rgazmali tajribaning nazariy material bilan bog‘liqligini bilgan holda uni bajarish ko‘nikmasiga ega bo‘lish; tajribani loyihalash va bajarish qobiliyati. 4. Fizik hodisalarni kuzatish va tadqiq qilish jarayonida o‘quvchilarning bilish faoliyatiga rahbarlik qilishga oid kompetensiya: o‘quv fizik tajribani bajarish tizimini bilish va uning bilish faoliyati uchun ahamiyatini anglash; qo‘yilgan didaktik masalalarga ko‘ra o‘quv fizik tajriba o‘tkazish shakli va usulini tanlashga qobiliyatlilik. 5. Xavfsizlik texnikasi qoidalari sohasidagi kompetensiya: qoidalarni bilish; o‘quv fizik tajribani o‘tkazishda texnika xavfsizlik qoidalarga rioya qilishga qobiliyatlilik; o‘quvchilar va o‘qituvchilarning sog‘lig‘ini 5 Мирзахмедов Б. Физикадан муаммоли тажриба бажаришда ўқувчи ўқув ижодий фаолияти ва уни бошқариш технологияси // ЎзМУ хабарлари. – Тошкент, 2007. – Б. 45-53. 6 Усаров Ж.Э., Мухамедов Г.И. Ўқувчилар компетенциясини шакллантиришда генетик-психологик тестлардан фойдаланиш асослари // Мактаб ва ҳаёт. – Тошкент, 2018. - 4-сон. – Б. 4-7. 7 Черкасова З.И Компетентностно-ориентированные задания по физике. https://infourok.ru/podborka-kompetentnost noorientirovannie-zadaniya- po-fizike-793919.html. 8 Қурбонов М. Физикадан намойиш экспериментларининг услубий функцияларини кенгайтиришнинг назарий асослари. – Тошкент: “Фан”, 2008. – 117 б. saqlash (xavfli vaziyatlarning paydo bo‘lishini oldindan bilish va ularni oldini olish) uchun o‘quv fizik tajriba davomida o‘quv jarayonini ratsional tashkil etishga qobiliyatlilik. Bo‘lajak fizika o‘qituvchisida tajriba bajarish kompetentiligini rivojlantirish quyidagi tamoyillar asosida olib boriladi 8 : 1. Nazariy bilimlarning etakchi roli. Ular kasbiy bilimlar yaxlit tizimining barcha ko‘rinishlari uchun boshlang‘ich asos bo‘lib xizmat qiladi, uning ichki aloqalarini aks ettiradi. 2. O‘qitish real sharoitlarga yaqin sharoitlarda, murakkablikninng yuqori darajasida va muammoli yondoshuv asosida olib boriladi. 3. O‘qitish “murakkabdan oddiyga qarab” olib boriladi. Tajriba o‘tkazishda fizika bo‘yicha bilimlar aloxida obyektlarni o‘rganish, ularning alohida elementlari va yahlit umumiy ko‘rinishlarini tushuntirishda aniqlashtiriladi. O‘rganilayotgan obyektni tahlil qilish va o‘rganish imkonini beruvchi tizimli – tuzilmaviy yondoshuvni qo‘llash mavjud. Qayd etilgan tamoyillarni amalga oshirish bosqichlarini esa talabalarda o‘quv fizik tajriba sohasidagi kompetensiyani shakllantirishga yo‘naltirilgan muammoli vaziyatlarni yaratadigan topshiriqlar misolida qarab chiqamiz. 1. Boshlang‘ich tanishtiruv (eslab qolish, tushunish) bosqich. 1.1. Maktab fizika kursining biror bir mavzusi bo‘yicha o‘quv fizik tajriba tizimini shakllantirish (topshiriq juftlikda bajarilishi, mavzu talaba tomonidan tanlanishi mumkin). Natijalarni 1- jadvalga kiriting. 1.2. Tanlangan tajribani haqiqiy uskunalarda sinab ko‘rish, zarur bo‘lganda uning tasnifiga o‘zgartirishlar kiritish; frontal laboratoriya ishi (yoki fizik praktikum ishi), tajriba masalasi va uy tajriba ishini bjargandan so‘ng “o‘quvchi” nuqtayi nazarida ularni bajarish haqida hisobot tuzish. Maqsadlar: – o‘quv fizik tajriba tizimi haqidagi bilimlarni mustahkamlash va aniqlashtirish; o‘quv fizik tajribani o‘tkazishga oid axborot manbalari bilan tanishish; tajribaning aniq tizimini amalga oshirish uchun zarur uskunalar bilan tanishish; o‘quv fizik tajriba o‘tkazish metodikasi va yo‘li bilan dastlabki tanishish; – o‘quv fizik tajriba tavsifi bo‘yicha uning |