Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
TABIIY VA ANIQ FANLAR
“TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 158 TABIIY VA ANIQ FANLAR qismida o‘quvchilarga tabiat hodisalariga oid video namoyish etilsa, ushbu fizik jarayonda tabiat muhofazasiga ta’sir etuvchi ijobiy va salbiy boqiyliklar to‘g‘risida o‘quvchilarga ko‘nikma va malaka berish lozim bo‘ladi. Darsning 4- qismidagi xulosaga asoslanib o‘quvchilarga fizika darsida ham tabiatga mehr va muhabbat uyg‘otish mumkin ekanligiga e’tiboringizni jalb etamiz. Darsning asosiy qismini bayon etishda o‘qituvchi Aristotel tomonidan kashf etilgan richarg yoki katapultaning inson hayoti va mudofasidagi o‘rni to‘g‘risida ma’lumot berar ekan richargdan uy sharoitida fan va texnika rivojlanishida qanday foydalanish to‘g‘risida,katapulta esa qo‘rg‘on himoyasida ya’ni Vatan himoyasida ishlatilgani,fizik hodisaning ijobiy tomonlarini yaqqol ko‘rsatadi. Ayniqsa, hozirgi paytdagi fizik hodisalarni o‘quvchilar ongiga yetkazish juda muhim. Birinchi va ikkinchi kosmik tezliklarga erishish yerning tortish kuchini yengish uchun uchiriladigan raketa qancha yoqilg‘i sarflaydi. Fizik jarayon sodir bo‘lmoqda. Ushbu jarayonda kosmosni zabt etish uchun katta tezlikka erishish yo‘llari ko‘rsatiladi. Ikkinchi tomondan uchiriladigan raketa dvigatellaridagi yoqilg‘ini isrofi tabiatga salbiy ta’sir ko‘rsatishini pedagog e’tirofidan chetda qolmasligi kerak. Chunki atrof muhitni himoya qilish har bir insonning kelajak avlod oldidagi burchi ekanligini e’tirof etish zarur. Zero, tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risidagi qonunning 12 - moddasida O‘zbekiston aholisining tabiatni muhofaza qilish huquq va majburiyatlari belgilab qo‘yilgan. Navbatdagi misolda AES (atom elektr stansiyasi) to‘g‘risidagi kashfiyotni qarab chiqaylik. Ushbu kashfiyot fiziklarning fan va texnika taraqqiyotiga qo‘shgan ulkan muvaffaqiyatidir. Sanoatni, qishloq xo‘jaligini rivojlantirish uchun elektr energiya zarur. Lekin AES ni boshqarishda biroz ziyraklikni yo‘qotsangiz fojia ro‘y berishi mumkin. Chernobl misol tariqasida 4 O‘zbekiston Respublikasining “Tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonuni –T.: 1992. Lex.uz 5 Savlatbek Kistaubaev “Ekologiya va shaxs tarbiyasi”. “Tafakkur qanoti” T. 2013 y. keltiriladi. Chernobl AES sining 1 - blokini ishdan chiqishi Ukraina, Belorussiya va Rossiyaning minglab gektar unumli yerlarida ekologik fojiani yuzaga keltirganligi aytib o‘tiladi. Navbatdagi misolda Issiqlik elektr stansiyalarida ishlab chiqariladigan elektr energiya juda ham zarur, lekin, ushbu elektr stansiyalarida yoqiladigan mahsulotlar (neft, gaz, ko‘mir, torf) ning atrof muhitga salbiy ta’sirini sayyoramiz iqlimining o‘zgarishiga sababchi ekanligini e’tirof etish zarur 4 . Bu sohaga oid video filmlar bisyor. Ushbu videoroliklardan birortasini namoyish qilish orqali o‘quvchilarda tabiatda kechadigan fizik jarayonlarni atrof muhit muhofazasiga salbiy ta’sirini namoyish etish mumkin. O‘qituvchi – pedagog fizika fanidan dars o‘tish jarayonida o‘z Vataniga bo‘lgan muhabbatni, atrof muhit himoyasiga bo‘lgan e’tirofni chetlab o‘tishga haqqi yo‘q. Chunki, u shu Vatan farzandidir. Biz yuqorida keltirgan ma’lumotlarda 6-7-8-9 – sinf uchun fizika fani o‘quv dasturida tabiat muhofazasiga oid mavzu ajratilmagan, vaholanki, fizik-pedagog har bir fizika darsida tabiat muhofazasiga oid fikrni bildirish imkoniyati mavjud. Bizning fikrimizcha fizika o‘qutuvchisi fizika fanidan o‘tiladigan har bir darsda ekologik tarbiyaga urg‘u berishi shart emas, lekin, fizik-pedagog shu vatan farzandi ekanligini unutmasligi lozim 5 . Ushbu mavzuni ko‘tarishimizdan maqsad fizika fani o‘qituvchisi o‘quvchilarda ekologik tafakkur tarzi, u yashab turgan mamlakatning tabiiy- geografik iqlimi, shart-sharoiti, u mansub bo‘lgan millat yoki xalqning mentaliteti, turmush tarzi, tarixi, urf-odati, e’tiqodi, qolaversa ushbu jamiyatda yashovchi kishilarning tabiat to‘g‘risidagi dunyoqarashi hamda unga bo‘lgan munosabati bilan uzviy bog‘liqligini shakllantirishdan iborat. |