Таълим вазирлиги гулистон давлат университети
Yüklə 425,85 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Flegmatik temperament
|
Melanxolik temperament
hissiyotning sekin, lekin kuchli ko’zg’aluvchanligi va barkaror bo’lishi bilan fark kiladi. Melanxoliklar barkaror, davomli bir kayfiyatga moyil bo’ladilar, lekin hissiyotlarining tashki ifodasi juda zaif bo’ladi. Melanxolik temperamentli odamlar sustkash bo’ladilar. Melanxolik temperamentli odam ishga birdan kirishmasligi mumkin, lekin bir kirishsa, boshlagan ishni oxiriga etkazmay ko’ymaydi. Bunday temperamentli bolalar mo’min-kobil, yuvosh bo’ladilar, ko’pincha, birov savol bilan murojaat kilsa, uyalib, tortinib javob beradilar. Ularni darrov xafa yoki xursand kilish engil emas, lekin bir narsadan xafa bo’lsalar, bu xafalik uzok davom etadi, barkaror bo’ladi. Ular bir ishga yoki o’yinga tez 98
yopishib kirishmaydilar, lekin kandaydir ish yoki bir o’yin boshlasalar, bunda chidam va matonat ko’rsatadilar. Flegmatik temperament hissiyotning juda sekin, kuchsiz ko’zg’alishi va uzok davom etmasligi bilan fark kiladi Flegmatik temperamentli kishilar hissiyotlarining tashki ifodasi kuchsiz bo’ladi. Bu xil temperamentli odamlarni xursand kilish, xafa kilish yoki g’azablantirish ancha kiyin. Flegmatiklarning psixik jarayonlari sust bo’ladi. Bu xil temperamentli odamlar nihoyat og’ir, yuvosh, bosik, harakatlari salmokli bo’ladi. Agar bir faoliyatga kirishsalar, uni kat’iyat bilan davom ettiradilar.Flegmatik temperamentli bolalar yuvosh, mo’min kobil bo’ladi. Ular ko’pchilikka aralashmaydigan, tortinchok va hech kimga tegmaydigan, birovni ranjitmaydigan bo’ladilar.Agar birov ular bilan urish chikarmokchi bo’lsa, o’zlarini chetga olishga harakat kiladilar. Ular shovkin-suronli, harakatli o’yinlarga moyil bo’lmaydilar. Bu xil temperamentli bolalar jizzaki bo’lmaydilar va odatda ular o’yin-kulgilarga moyil emaslar. Flegmatik temperamentli kishilar (bolalar) tashabbus ko’rsatishga moyil bo’lmaydilar, lekin ular faoliyati yo’lga ko’yilsa, ancha kunt bilan ish ko’radilar, yaxshi o’kib ketishlari mumkin. Temperament hakidagi ta’limot dastlab kadimgi (bizning eramizdan oldingi 460—356-yillarda yashagan) grek olimi Gippokrat tomonidan yaratilgan. Uning ta’limotiga muvofik sur’atda, keyinchalik «temperament» termini ham ishlatiladigan bo’ldi, shuningdek, hamma to’rt tip temperament nomlari o’rnashib koldi. Gippokrat ta’limotiga muvofik, odamlarning temperament jihatidan turlicha bo’lishi, ularning organizmidagi suyukliklarning (xiltlarning) turlicha nisbatda bo’lishi bilan bog’likdir. Gippokrat fikricha, odam tanasida to’rt xil suyuklik (xilt) bordir. Chunonchi, o’t yoki safro (grekcha - shole), kon (lotincha — sandus), (kora o’t — grekcha melanhole) va balg’am (grekcha — rhlegma) bordir. Bu suyukliklarning har biri o’z xususiyatiga ega bo’lib, ularning o’z vazifasi, ishi bordir. Chunonchi, o’tning xususiyati — kuruklikdir. Uning ishi — organizmdagi kuruklikni saklab turish, ya’ni badanni kuruk tutishdir. Konning xususiyati — issiklikdir. Uning ishi — organizmni isitib turishdir. Kora o’tning xususiyati - namlikdir. Uning ishi badan namligini saklab turish, uning namligini tutib turishdir. Balg’am (shilimshik modda)ning xususiyati sovuklikdir. Uning ishi — badanni sovitib turishdir. Gippokrat fikriga muvofik, har kaysi odamda shu to’rt xildagi suyuklikdan biri ko’prok bo’lib, ustun turadi. Bu aralashma (lotincha — temperamentum) lardan kaysi biri ustun bo’lishiga karab, odamlar temperament jihatdan har xil bo’ladilar. Xoleriklarda sarik o’t ustun; sangviniklarda kon; melanxoliklarda kora o’t; flegmatiklarda esa balg’am (shilimshik modda) ustun bo’ladi, deb ko’rsatadi. Gippokratning mana shu to’rt xil moddalar aralashmasi to’g’risidagi ta’limotidan kelib chikkan temperament so’zi kadimgi zamonlardan beri hozirgacha saklanib kelmokda. I.P. Pavlov fikricha, Gippokratning to’rtta temperament tipiga to’g’ri keladi: 99
a) kuchli muvozanatli va epchil tip. Serharakat tip. Bu tip sangvinik temperament asosini tashkil etadi; b) kuchli, muvozanatli inert (sustkash) tip og’ir vazmin tip. Flegmatik temperamentning asosini tashkil etadi; d) kuchli, lekin muvozanatsiz, ya’ni ko’zg’alish tormozlanishdan us- tun chikadigan, kizg’in, jo’shkin, tip. Bu - xolerik temperamentning asosini tashkil etadi; e) kuchsiz tip. Melanxolik temperamentning asosini tashkil etadi. Yüklə 425,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|