Taraqqiyot psixologiyasi va differensial psixologiyasi

Animizm. 6-7 yosh inqirozi. Taraqqiyoti sustlashgan bolalar psixologiyasi.
Maktabgacha umr davrlaridagi bolalarning etakchi faoliyati bu uyindir. Bogcha umr davrlariidagi bolalarning uyin faoliyatlari masalasi asrlar davomida juda kup olimlarning dikkatini o’ziga jalb qillib kelmokda.
Bogcha umr davrlariidagi bolalar uzlarining uyin faoliyatlarida ildam kadamlar bilan bilan olga karab borayotgan sermazmun xayotimizning xamma tomonlarini aks ettirishga intiladilar.
Maolumki, bolaning umr davrlarii ulgayib mustaqill xarakat qillish imkoniyati oshgan sari uning atrofdagi narsa va xodisalar buyicha dunyoskarashi kengayib boradi.
Bogcha umr davrlariidagi bola atrofidagi narsalar dunyosini bilish jarayonida shu narsalar bilan bevosita amaliy munosobatga bo’lishiga intiladi. Bu urinda shu narsa xarakterliki bola bilishga tashnaligidan atrofdagi o’zining xaddi sigadigan narsalari bilangina emas, balki kattalar uchun mansub bo’lgan o’zining kuchi xam etmayligan, xaddi sigmaydigan narsalar bilan xam amaliy munosobatda bo’lishga intiladi. Masalan: bola avtomashinani, tramvayni o’zi xaydagisi, rostakam otga minib yurgisi,uchuvchi bo’lib samolyotda uchgisi va rostakam militsioner bo’lgisi keladi. Birok tabiiyki bola o’zidagi bunday extiyojlarning birontasini xam xakikiy yul bilan kondira olmaydi. Bu urinda savol tugiladi. Bolalarning tobora ortib borayotgan turli extiejlari bilan ularning tor imkoniyatlari o’rtasidagi karama - karshilik kanday yul bilan xal qilinadi? Bu karama karshilik fakatgina birgina faoliyat orkali yaoni bolaning uyin faoliyati orkaligina xal qilinishi mumkin. Buni shu bilan izoxlab berish mumkinki, birinchidan, bolalarning uyin faoliyati kandaydir moddiy maxsulot ishlab chikarishga karatilgan faoliyat emas. Shuning uchun bolalarni uyinga undovchi sabab(motiv) kelib chikadigan natija bilan emas balki shu uyin jarayonidagi turli xarakatlarning mazmuni bilan bog’liqlir. Ikkinchidan esa, bolalar uyin jarayonida uz ixtiyorlaridagi narsalarni, uzlarini kiziktirgan, ammo kattalargagina mansub bo’lgan narsalarga aylantirib xoxlaganlaricha erkin faoliyatda bo’ladilar. Bolalarning uyin faoliyatlari ularning jismoniy va psixik jixatdan garmonik ravishda rivojlantirish uchun birdan bir vositadir. Uyin bolalar xaetida shunday kup kirrali faoliyatki, unda kattalarga mansub bo’lgan mexnat xam, turli narsalar xakida tafakkur qillish, xom xayol, dam olish va xushchakchaqlik manbalari xam mujjasamlangandir, yaoni mana shu jarayonlarning barchasi uyin faoliyatida anik bo’ladi. Shuni xam taokidlab utish kerakki uyin fakat tashki muxitdagi narsa xodisalarni bilish vositasigina emas, balki kudratli tarbiya vositasi xamdir. Ijodiy va sujetli uyinlarda bolalarning barcha psixik jarayonlari bilan birgalikda ularning individual xislatlari xam shakllanadi. Demak, bogchadagi taolim tarbiya ishlarining muvaffakiyati ko`p jixatdan bolalarning uyin faoliyatlarini maksadga muvofik tashqill qilla borishga bog’liqlir.