Tarbiyachilar uchun maslahat "Nutqni rivojlantirish orqali rejim jarayonlarida bolalarning xulq-atvor madaniyatini tarbiyalash"

Maktabgacha yoshidagi bolalarning madaniy xulq-atvorlarining rivojlanishini o'rganishning diagnostik usullari.
Diagnostika dasturi bolalar bilan 3 ta individual suhbatlar va kuzatuvlar tsiklidan iborat.
Maqsad-maktabgacha yoshidagi bolalarning madaniy xulq-atvor rivojlanish xususiyatlarini aniqlash;
Bolalar bilan individual suhbat
Suhbatning maqsadi: maktabgacha yoshidagi bolalarning turli xalqlar madaniyatiga qiziqishini aniqlash.
Suhbat dasturi № 1
1.​ Qaysi shaharda (qishloqda) yashaysiz? U nima deyiladi?
2. Nega u (shahar,qishloq)) shunday nomlangan?
3.​ Bizning shahrimizni(qishloqni) boshqalardan nimasi bilan farq qiladi?
4.​ Bizning hududimiz nima deb ataladi?
5.​ Bizning hududimiz nima deb ataladi?
6.​ Millati bo'yicha biz kimmiz?
Suhbat dasturi № 3
1.​ Bayramlarga qanday tayyorgarlik ko'rasiz?
2.​ Sizning oilangiz bayramlarga qanday tayyorlanadi?
3.​ Qanday ertaklarni bilasiz?
4.​ Turli xalqlar qanday o'yinlarni o'ynaydilar? Qanday o'yinlarni bilasiz? Qaysi xalqlar?
5.​ Xalq ertaklarining qahramonlarini qanday bilasiz?
6.​ Sizning sevimli ertak qahramonlaringiz qanday?
Bolalarning o'yin faoliyatini maqsadli kuzatish (maxsus tashkil etilgan muhitda amalga oshiriladi)
Maqsad: bolalarning urf-odatlar, turli xalqlarning o'yinlari, folklor haqidagi bilimlardan mustaqil faoliyatda foydalanish qobiliyatini ochib berish.
Kuzatuv dasturi:
1.​ Bolalarda turli xalqlarning o'yinlariga qiziqish mavjudligi (o'yinlarning nomlarini bilish, ularni o'ynash istagi, o'yinlarga hissiy-ijobiy munosabat (baholash)).
2.​ O'yin faoliyatida an'analar haqidagi bilimlardan foydalanish (bilimlarni birlashtirish, mavzuni tanlashda mustaqillik, an'analar mazmunini yangilash).
3.​ O'yin faoliyatida milliy madaniyat ob'ektlaridan foydalanish (idish-tovoq, mebel, kiyim-kechak, zargarlik buyumlari, ochiq o'yinlar uchun atributlar va boshqalar).
4.​ O'yin faoliyatida milliy xarakter xususiyatlarining namoyon bo'lishi (xulq-atvor xususiyatlari).
Bolalarning bilim darajasi
Baland. Bola boshlang'ich bilimlarga ega, kattalar bilan muloqotda faol bo'lib, savollarga qiziqish bilan javob beradi. Deyarli barcha jabhalarda u yetarli, aniq va keng qamrovli javoblarni beradi, ko'pincha bilimdon. Savollarga ba'zi javoblar bolaga O’zbekistonda yashovchi Millatlar, xalq hunarmandchiligi haqidagi bilimlardan foydalanishni namoyish etishga imkon beradi. Bolada xalqlar, Millatlar, ularning urf-odatlari va madaniyati haqida ko'proq bilish istagi bor. Uning g'oyalari yaxlitdir.
O'rta. Bola qisman O’zbekiston xalqlari madaniyati haqidagi bilimlarga ega, ba'zi mavzular unga o'qituvchi bilan muloqotda faolroq bo'lishga imkon beradi, u suhbat mavzusidagi savollarga nisbatan ishonchli javob beradi (lekin hamma narsa emas va ba'zida xatolarga yo'l qo'yadi). Bu bolaning selektivligi, uning g'oyalarining xilma-xilligi to'g'risida xulosa chiqarishga imkon beradi. Savollarga ba'zi javoblar bolaga O’zbekiston xalqlarining madaniyati to'g'risida bilimlarni namoyish etishga imkon beradi, ammo u yangi narsalarni o'rganish istagini kuzatmaydi.
Past. Bola bilimlarni yaxshi bilmaydi, ba'zi bo'limlar unga o'qituvchi bilan muloqotda faol bo'lishga imkon beradi, lekin ko'pincha o'qituvchi bolaning faolligini suhbatga qiziqishini saqlab, boshlaydi. Ko'pgina savollarga bola etarli darajada javob bermaydi, ko'p xatolarga yo'l qo'yadi, javob berish qiyin yoki umuman javob bermaydi. Aniq javoblarning batafsil bayon etilishi bolaning selektivligini ta'kidlaydi va undagi etnik-madaniy g'oyalarning xilma-xilligini ochib beradi.