Tarix-7 2017.(Uzb). indd

tu-
gunli õàti
» (kiðu) bo‘lib, uning sir
-
làri fàqàt ruhîniylàrgà ma’lum edi.
Inklàrning màtåmàtikà, àstrî 
nî-
miya, gåîgràfiya, tibbi 
yot, bîtànikà 
và bîshqà ilm-fàn sîhà 
làridà chuqur bilimlàri bo‘lgàn. 
Ulàrning àniq tàqvimi 12 îygà bo‘lingàn. Tàbiblàr insîn-
ning bîsh suyagidà jàrrîhlik muîlàjàlàrini àmàlgà îshirish-
ni bilgànlàr.
Afrika xalqlari madaniyati. 
Afrika xalqla 
rida avlod-
dan-avlodga o‘tib kelgan ajoyib afsona va ertaklar ko‘p 
bo‘l 
gan. Ular qimmatli tarixiy manba bo‘lib xizmat qiladi.
Afrika xalqlari ichida o‘z yozuviga ega bo‘lganlari ham 
bor edi. Jumladan, Aksumda IV asrdayoq mahalliy yozuv 
islohoti o‘tkaziladi. Bu alifbo Efiopiyada hozirgi kunga 
qadar saq 
lanib qolgan. Aksumda quri 
lish sohasida, ayniqsa, 
katta yutuqlarga erishilgan. Bu davrda qurilgan saroylar, 
127-rasm.
Kiðu – 
tugunli xat

---

154
V BOB. OSIYO, AMERIKA VA AFRIKA XALQLARI
xristian ibodatxo 
nalari va yer 
osti daxmalari bugunga qadar 
saqlanib qolgan.
G‘arbiy Sudan xalqlari madani-
yati 
ning yuksak taraqqi 
yotida arab-
larning ta’siri kattadir. Islom dini 
qabul qilinganidan keyin bu yer-
larda arab mamlakatlaridan kelgan 
usta va me’morlar masjidlar, saroy-
lar, qasr 
lar, jamoat binolari, kasal-
xonalar, hammom, istirohat bog‘lari 
quradilar. Musulmon maktab va 
madrasalari ochiladi. Jumladan, 
Tombuktu mad 
rasasida ilohiyotdan 
tashqari tarix, fiqh, matematika, 
astronomiya kabi fanlar o‘qitilardi.
Afrikaliklar san’atning turli soha-
larida katta muvaffaqiyatlarga erish-
ganlar. Yog‘och va jezdan yasalgan 
haykallar va niqoblar nafisligi bilan 
odamlarni hozirgi kungacha hayrat-
lantirib kelmoqda. Benindagi shoh 
saroyidan jezdan ishlangan podsho va a’yonlarning bo‘rt-
ma rasmlari topilgan. Ularda ov va urushlar, shu 
ningdek, 
saroy hayoti sahnalari aks ettirilgan.
Afrika xalqlarining o‘rta asrlardagi taraqqiyoti Osiyo 
va Yev 
ropa davlatlaridagiga nisbatan birmuncha orqada 
bo‘lishiga qaramasdan aholi xo‘jalikda muvaffaqiyatlarga 
erishib, o‘ziga xos moddiy va ma’naviy madaniyat yaratdi.
1. Usmonli turklar madaniyatidan nimalarni eslab 
qoldingiz?
2. Koreya madaniyatiga oid asosiy yutuqlarni sanab 
o‘ting.
3. Amerikaning qaysi tub xalqi piktografiya yozuvi-
ni yaratgan, yana qanday yozuvlarni bilasiz? 
4. Maorifdagi o‘ziga xosliklar nimalarda aks etgan?
5. Afrika xalqlari madaniyati haqida so‘zlab bering.
128-rasm. 
Benindagi 
shoh saroyida jezdan 
ishlangan jangchi 
nog‘orachi

---