Tarixdan hikoyalar umumiy o‘rta ta ’lim maktablarining

Q o‘shimcha ma’lumot
J. Stefenson yaratgan birinchi transport vositasi — parovozni «Blyuxer», 
keyinchalik takomillashtirgan turini esa «Raketa» deb atadi.
Jahonda temiryo‘llar qurishning
boshlanishi. 
Temiryo‘llar qurish nima 
uchun zarur edi? Angliya portlariga 
qaram o‘lkalardan juda katta miqdorda 
xomashyo olib keltirila boshlandi.
U larni mamlakatiling turli sha- 
harlarida qurilgan to ‘qimachilik fab- 
rikalariga qisqa muddatlarda va arzon 
narxlarda tashib berish, fabrikalarda 
Birinchi parovoz
ishlab chiqarilgan tayyor mahsulotlarni
esa mamlakat portlariga xuddi shu tarzda yetkazib kelish zaruriyatga 
aylandi. Bu zaruriyat tem iryo‘l qurilishiga olib keldi.
Nihoyat, 1825-yilda Joij Stefenson ikkita shahar o‘rtasida dastlabki 
temiryo‘hii qurishga muvaffaq bo‘ldi. Oradan to ‘rt yil o‘tgach u Ang- 
liyaning ikki mashhur shaharlari — M anchester va Liverpul orasida 
navbatdagi tem iryolni ham qurdi. Keyinroq, dastlabki xalqaro temir - 
yo‘l qurildi. Bu yo‘l London shahrini Turkiyaning Istanbul shahri 
bilan bogladi. Temiryo‘llar keyinchalik dunyoning boshqa mamlakatla- 
rida ham qurila boshlandi.
71

---

Mojayskiy samolyoti.
Samolyotning yaratilishi. 
Odamzod 
uzoq-uzoq davrlardayoq osmonga parvoz 
qilishni orzu qilgan. XIX asrning oxiri — 
XX asr boshlariga kelib odamning bu orzu- 
si ushaldi.
Rus o lim i A le k san d r F y o d o ro ­
vich Mojayskiy 1885-yilda ikkita bug‘ 
dvigateli o‘rnatilgan birinchi samolyotni 
yaratdi.
Esda tuting!
Samolyot (ruscha so‘z — 
sam —
o‘zim, 
letat —
uclmioq) — o‘zi uchadigan, havodan 
og‘ir, uchuvchi mashina.
Olimlar va konstruktorlar dvigateli yonil- 
g‘i (benzin, kerosin) bilan ishlaydigan 
samolyot yaratish ustida ham bosh qo- 
tirdilar.
Nihoyat, 1902-yilda amerikalik aka-uka 
Uilber va Orvill Raytlar dunyoda birinchi 
shunday samolyot yaratdilar. Ular 1903-yilda
3 metr balandlikda birinchi parvozni amalga 
oshirdilar. Parvoz atigi 12 sekund davom 
etdi.
Shu vaqt ichida 30 m etr masofa bosib 
o‘tildi. Parvoz juda qisqa davom etgan bo‘l- 
sa-da, bu katta tarixiy hodisa edi. Chunki, 
bu ham uchib, ham qo‘nilgan birinchi 
haqiqiy parvoz bo‘ldi.
Keyingi yillarda aka-ukalar samolyotni 
takomillashtirishni davom ettirdilar va soa- 
tiga 60 km. tezlik bilan uchadigan samolyot 
yaratdilar.
1913-yilda esa rossiyalik konstruktor