Tarixdan hikoyalar umumiy o‘rta ta ’lim maktablarining

2. X V III asrda Angliyada qanday om illar texnika sohasida buyuk ixtirolar
amalga oshirilishiga sabab b o ‘ldi?
3. Jon Key va Jeyms Xargrivs amalga oshirgan ixtirolarning о ‘xshash va
bir-biridan fa rq qiluvchi tomonlarini aniqlang.
4.
E .K artrayt amalga oshirgan ixtironing aham iyati haqida nimalarni
bilib oldingiz ?
5. B u g‘ mashinasining ixtiro qilinishiga nim alar sabab b o ‘ldi va bu ixtiro
nega bu g‘ mashinasi deb atalgan?
MUSTAQIL ISH
Bugungi kunda yonilg‘ining qanday turlari bilan ishlaydigan dvigatel (mo- 
tor)lardan foydalanilayotganligi va ular nimalarda qo‘llanilayotganligini aniqlab 
keling.
21-§. TRANSPORT VOSITALARINING
IXTIRO ETILISHI
Bug‘ mashinasidan foydalanish sohasining kengayishi. 
Vaqtlar 
o‘tishi bilan konstruktor va ixtirochilar bug‘ mashinasidan bosh- 
qa sohalarda ham foydalanishga harakat qildilar.
N ihoyat, 1807-yilda amerikalik 
mexanik Robert Fulton bug‘ bilan 
harakatlanadigan eshkakli charxlari 
b o ‘lgan birinchi paroxodni qurdi. 
Uzunligi 40,5 metr, eni 5,5 metrga 
yaqin bo‘lgan bu paroxod «Klermont» 
deb ataldi.
. 
, 
Paroxod sinovdan o ‘tkaziladigan
Birinchi paroxod. 
. 
. , 
®
kum juda ко p odam yig lldi. Ular
tomoshaga kelishgan edi. Shu vaqtgacha foydalanilib kelingan yelkanli 
kemalar shamol b o ‘lsagina suzar edi. R. Fulton yaratgan kema esa 
shamolga qarshi ham suza olganligini ko‘rgan tomoshabinlar hayrat- 
ga tushdilar. Sinov paytida paroxod soatiga 8 km tezlik bilan suzdi.
70

---

Shu tariqa dengiz kemasozligi asta-sekin shamolga qaramlikdan xa- 
los bo‘la bordi. Paroxodlar borgan sari takomillashtirilib borildi. Tez 
orada olamshumul voqea sodir b o ‘ldi. Birinchi m arta paroxod 
Atlantika okeanidan suzib o‘tib, 26 kunda Yevropadan Amerikaga 
yetib bordi.
0 ‘z vaqtida Xristofor Kolumb bu yerga yelkanli kem alarida 
70 kunda yetib borgan edi. Bug‘ mashinadan foydalanish kemasoz- 
lik bilan cheklanib qolmadi. 1814-yilda angliyalik konstruktor va 
ixtirochi Jorj Stefenson bug‘ bilan harakatlanadigan birinchi pa- 
rovozni yaratdi.
Parovoz temir izda sinab ko‘rilganida 8 ta vagonni tortgan holda 
soatiga 10 km. tezlik bilan yurdi.