Tarixi salimiy

Educational Research in Universal Sciences
ISSN: 2181-3515 VOLUME 1 | ISSUE 4 | 2022
 
 
https://t.me/Erus_uz Multidisciplinary Scientific Journal September, 
2022 
100
 
Norqulov tomonidan yakunlangan. Bu asar uning nomzodlik dissertatsiyasi uchun 
asosiy manba boʻlib xizmat qilgan va nomzod uni mashhur sharqshunos olim A. K. 
Arends rahbarligida muvaffaqiyatli himoya qilgan.
Sovet tarixshunosligida Buxoro amirligi tarixiga berilgan baho asosan salbiy edi. 
Bu davr reaksiya, turg'unlik va tanazzul davri sifatida qaraldi. Bu borada Buxoroning 
mang‘it amirlari hukmronligi davri voqealarini o‘rganishda biryoqlamalik hukm surdi. 
Mirzo Salimbek qo‘lyozmasi esa bizga ushbu davr haqida atroflicha bilim bera oladi. 
ASOSIY QISM 
Mirzo Salimbek umri davomida u yoki bu mansabda bo‘lib, har bir badavlat 
musulmonga yarasha madrasa qurdirib, yer va mol-mulkining bir qismini vaqfga 
bergan. Qabr va masjidlarni taʼmirlagan, ariqlar qurgan, adabiy faoliyat bilan 
shugʻullangan va hokazo. Mirzo Salimbekning adabiy merosi ma’lum bir qadriyatga 
ega. U qator tarixiy, adabiy va diniy asarlar muallifi. Tarixchi olimning asosiy asari 
“Tarixi Salimiy” – uning xotiralaridir. O‘zi ta’kidlanganidek, qo‘lyozma faqat bir 
nusxada mavjud. U Buxoro amirligining keyingi davr tarixiga bag‘ishlangan. Mirzo 
Salimbek o‘z asarini 1917-yilda yozishni boshlagan va 1920-yilda tugatgan, buni 
qo‘lyozmaning bir necha joyidagi xronologik sanalar tasdiqlaydi [Мирза Салимбек. 
Тарих-и Салими (Источник по истории Бухарского эмирата) / Перевод с 
персидского Н.К.Норкулов. — Тошкент. 2009.C.4]. 
Mirzo Salimbekning “Tarixi Salimiy” asari muhim tarixiy manba bo‘lib, Buxoro 
amirligida hukmronlik qilgan so‘nggi amirlar faoliyati, Buxoro amirligidagi 
shaharlarning hayoti, moddiy madaniyati, hunarmandchiligi, amirlikning boy tarixi 
haqida ma’lumotlar berilgan. 
«Tarixi Salimiy» muallifi Buxoroning so‘nggi amirlari faoliyatiga juda 
ehtiyotkorona baho beradi. U oʻsha davr ruhida Buxoro hukmdorlarini “adolatli va 
gʻolib hukmdor”, “xoʻjayin”, “barcha dindorlar hukmdori” va boshqa ta’riflarni beradi. 
Salimbek Amir Muzaffarni Chingizxon bilan solishtiradi. U yozadi: “Amir Muzaffar 
qishda, kuchli ayozda, katta qoʻshin bilan Hisorga yoʻl oldi. U yerga yetib kelganida 
shunday qirg‘in qildiki, u haqida eshitganlarni hayratda qoldirdi va Chingizxonning 
to‘kkan qonlarini eslatdi, dovdirab qolgan raqiblar hayratdan barmoqlarini tishladilar”. 
Shu bilan birga, Salimbek Rossiya imperiyasi qoʻshinlarining Buxoro amirligiga 
hujumini tasvirlab, amir Muzaffarning “rus qoʻshinlari bilan uchrashib, jang qilmay, 
qochib, Samarqandga qaytib kelganini ham sovuqqonlik bilan qayd etadi. Mirzo 
Salimbek amirlik muxoliflarini, Shahrisabz va Kitob hukmdorlarining bo‘lginchiligini 
qoralab, ularni “qo‘zg‘olonchilar” deb ataydi. Salimbek turli yillarda Yakkabogʻ, 

---