Tasdiqlayman” O’quv ishlari bo’yicha prorektor
Yüklə 0,9 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ILMIY IJODIYOT . FAN VA ILMIY IJODOYIT HAMDA ILMIY BILISH Reja
- 1.Ilmiy ijodoyit- inson ma`naviy faoliyatining oliy shakli. Fan va ilmiy ijodiyot
|
Internet saytlari
1. www. tdpu. uz 2. www. pedagog. uz 3. www. Ziyonet. uz 5. tdpu-INTRANET. Ped 36
maqsad va vazifalari REJA 1. O`quv fanining dolzabligi va oliy kasbiy ta`limdagi o`rni 2. O`quv faning maqsad va vazifasi 37
38
39
Ilmiy xodim savodli bulishi, goyaviy e’tikodga ega va uz goyalariga sodg bulishi kerak. Olimning xurmati, obru-e’tibori uning mexnati, bilimdonlip malakasining natijasi va zexn—idroki bilan aniklanadi. Olimda jamoavi faoliyat jarayonida kuyidagilarni bajarish buyicha krbiliyat bulishi kerak: 1.Xozirgi vaktda tadkikrt metodlari kisman yoki tulik xolda noma’lum bulga ijodiy vazifalar bilan shugullanishi, amaliyotda yuzaga kelgan vazifalark ma’lum bulmagan metodlar yordamida yecha olishi yoki yangi metodlarni yarap olishi. 2.Ixtiyoriy vazifalarni ijodiy ravishda yecha olishi, ya’ni kreativlr xususiyatiga ega bulishi. 3.Bir turdagi vazifalar dan ikkinchisiga utishda xuddi uzining soxasidagi kab kushni soxalarda xam tushunish xosil kilishi, uz soxasiga yakin bulmage vazifalarni xam yecha olishi. 4.Tadkikrt ob’ektining kelajakdagi xolatini va aloxidagi metod I bilimlarni kullana olish darajasini bashorat kilishi. Z.Eskirgan bilimlardan voz kechib, ular orasidan uz baxrsii yukotmaganlaridan foydalanish. 6.Avtoritetlar oldida bosh egishni doimo saklamagan xolda erkin fikrlg olishi. 7. Ongidagi eng kutilmagan goyalarni uz muammosi evaziga sindirish, ishga daxl bulmagan kiymati yuk deb uylab yurilgan, aslida esa muvaffakkiyati ta’minlovchi ma’lumotlarni nazardan kochirmaslik. 8.Ilmiy ishda uz urnini tugri topib olish uchun idrok va zexn mezoni buyicha ; -uzini taxlil kilish uz fazilatlari va kamchiliklarini bilish, akliy mexn; strukturasi va xususiyatlarini tushunish. Bu kobiliyatlar olimga zexn —idrok ishining samarasini oshirishk ta’minlaydi. Zexn va idrokning asosida belgilariga ishtiyok, konikmaslik va optimiz kiradi. Ishtiyokning turli pogonalari mavjud, ya’ni kizikishdan ishkibozlik 1 muxabbatgacha. Kibernetikaning asosichisi Vinerning yozishicha artist, yozuvchi I olim ijodga tomon shunday impuls sezib turishi kerakki, toki u tekiga ishlashga tayyor turishi va xattoki uz ishini kilish imkoniyatini olish uchun щ tulashga xam tayyor bulishi lozim. Odatda inson eng yukrri natijalarga yetip oladigan mexnat turini tanlaydi. Ilmiy ishga ishtiyoki bulgan insonni um nima berishidan kdt’iy nazar faoliyatning uzi ilxomlantirad xayajonlantiradi va kiziktiradi. Ilmiy ishga bulgan zaruriyat bilish jarayoniga xech alokasi bulmagan bs zaruriyatlarning natijasidir. Bunda insonni ilmiy faoliyat predmeta, : balki uvdan chikayotgan moddiy yoki ruxiy foyda kiziktiradi. Eynshteyyu fikricha, bunday kishilar uchun ilm-fan ular xayotini tuldiradigan shuxratparastlikni koniktiradigan narsaga aylanadi. Bunday kishilar u shaxsiy muvaffakiyat juda muxim, ular jiddiy kiyinchiliklar tugilganda fg bulgan kizikishlarini tez yukotadilar. Zamonaviy fanda, jiddiy natijalar olish uchun turli ilmiy kizikishlar, biriga nisbatan dikkatni jamlash talab etiladi. Iste’dodning eng ku kuringan belgisi-kizikuvchanlik va xavasmandlik. U 2ga bulinadi: suet va fa Suet xavasmandlik fandagi anik va adabiyotlarda berilgan natijala;: kidirishni ta’minlaydi. Faolli xavasmandlik mustakil tadkikrtlarsh mustakil yechimlarini talab etadi. Suet xavasmandlikdan bilimdonlar, fg xavasmandlikdan chinakam tadkikotchilar tugiladi. Krnikmaslik—ilmiy iste’dodning kup kirrali simptoni bulib, u eng avv shaxsiy ilmiy mexnat natijalari va jarayonga nisbatan paydo buladi, xatolariga, tuplagan bilimlariga, obrusiga nisbatan konikmaslik paydo bula^ Uziga tankid kuzi bilan karash, akd bilan ish tutishning eng yukori shaklidi Ite’dodli inson makullashdan kura kuprok ikkilanishga moyildir. Konikmaslikni tankidbozlik bilan chalkashtirish mumkin emas. Odat; ukuvsiz kishilar eng talabchan tankvdchilar buladi, uni kanday kilishini bilmg turib, bopщalardan mumkin bulmagan narsalarni talab kiladilar. Krnikmasl bilishni kotib kolishdan saklash uchun samarali vositadir. 40
tashkaridan yuzaga chikarishdir. Optimizm kup xollarda inson ishonchini tasdiklovchi tajribalar natijas bulib xizmat kiladi. Ilmiy optimizm kupincha tavakkalga bulgan kobiliya asosida yuzaga chikadi. Fan kancha kup rivojlansa, u shuncha kup tavakkalni tala! etadi. Bilimlar juda katta tezlikda usib borayapti, ularni egallash shunga kiysh kechayapti. Muvaffakiyatga ishonch uchun asos shuncha kam kolayapti. Bu xold; tavakkal olimga muammoni yechimini topish uchun ishonchning kursatchiki sifatidg namoyon buladi. Optimizmni uziga ishonch bilan aralashtirish mumkin emas. chunki u kobiliyatga emas, balki tasodifiy yutuklarga suyanadi. Zexn idrokning yana xazilkashlik, xozirjavoblik, vazifalarini yechishdagi soddadillik, yozma va ogzaki nutkning xususiyatlari kabi belgilari xam bor. Fanlarni differentsiyalashuvi olimlarni borgan sari torayib borayotgan bilimlar soxasiga ixtisoslashishiga olib kelayapti. Shu sababdan, olimlar yagona jamoaviy zexn — idrokka birlashganlar. Ushbu zexn -idrok samarali bulishi uchun, u kishilarning mexanik birlashuvini emas, balki xal kiladigan muammolarning maxsus turi buyicha ongli ravishda tashkil etilgan jamoani xosil kilishi kerak. Bunda olimlarning sifatini xisobga olish muximdir. Buning uchun kuyidagilarga rioya kilish kerak: - mutaxassislarni turli soxadan olish; - turli yoshdagi olimlarni ustalik bilan jamlash; - kishilarni birgalikdagi mexnatga kobiliyati, ya’ni psixologik, fizik va axlokiy tarafdan moslashtirish; - karor topgan jamoa strukturasining shaxsiy krbiliyatlarga boglik xolda xakikiy buysunishidagimutanosiblik, tarkib shakllanishining uzluksizligi, jamoaning barcha a’zolari tomonidan uz fikrlarini, goyalarini ochik bayon etish, nashrlarni ragbatlantirish, xizmatlani esga olish, ilmiy makolalarga xavola kilish, rasmiy tabriklar, muxim ishlarda ishtirok ettirish uchun takliflar yordamida ruxiy ragbatlantirish, ilmiy izlanishdan joriy etishgacha ochik-oydin rejalashtirish, natijalarni ongli ravishda tekshirish va boshkalar. Olimlar individual xususiyatlari asosida kuyidagicha sinflanadi: 1. Fonatik-ilm bilan uzini yukotib kuyish darajasida kizikadi, uni xaet mazmuni deb biladi, kizikuvchan, charchamaydi, talabchan, kup xollarda jamoa bilan yaxshi chikishmaydi; 2.Pioner-tashabbuskor, ishchan, mansabdor, yaxshi tashkilotchi va ustoz, yangi yullarni ochish, ijodiy goyalar uchun manba xisoblanadi; 3.Diagnost-aklli, tankidchi, darxol ilmiy ishni kuchli va suet tomonlarini anikdash kobiliyatiga ega; 4.Erudit-yaxshi xotiraga ega, bilimning turli soxalarida oson yul topadi, ammo u ijodkor emas, boshkalarga tez buysunadi: 5.Texnik-begona ishlarga yakun yasashga usta, uz imkoniyatlarining chegeralanganligini tan oladi, jamoa bilan juda yaxshi kelishadi; b.Estet-nozik yechimlar bilan kizikadi, ishchnlarga biroz mensimaslik bilan yondoshadi, uncha sabrli va ishbilarmon emas; 7.Metodolog- metodologiyani, matematik apparatlarni yaxshi biladi, uz ilmiy ishlarini boshkalar bilan muxokama kiladi, boshkalarni fikr-muloxazalariga sabrli buladi; 8.Individualist-jamoada ishlashdan kochadi, aklli. kuzatuvchan, ujar, uz goyalari, ideallari bilan mashgul, lekin ularni xayotga tadbik kilish uchun energiya sarflamaydi. Jamoaviy idrok deb eng obruli olim raxbarligida biror bir muammo buyicha ish olib borayotgan ilmiy xodimlarning umumiy zexni va idrokiga aytiladi. Ushbu jamoaning muvaffakiyati raxbar tomonidan ilmiy maktab yaratilganiga boglikdir. Ilmiy maktab deb yirik olim raxbarligida yagona bir ilmiy goya buyicha yagona dunyokarash asosida uzluksiz tadkikrt faoliyati bilan shugu.tlanuvchi ilmiy xodimlar jamoasiga aytiladi. Ilmiy maktabda barcha ishlar yagona metodikaga, texnikaga buysunadi, bu esa olimlar orasida yukori maxsuldor shakldagi uzaro xurmax va tushunish xolatini gaakllantiradi. Unda tasodifiy mavzular bulmaydi. Ilmiy maktabning yutugi kup jixatdan ilmiy raxbarga borib takaladi. Raxbar keng, 41
xurmat ustoz va shogird urtasidagi ilmiy rakobatga xalakit bermasligi kerak. U odamlarni uziga tortishi, uz kizikishlariga kirita olishi, katta ilmiy tajribaga ega bulishi, ilmiy tadkikot ishlarini tashkil etish tamoyillaridan, metodologiya va metodikadan xabardor bulishi lozim. Xakikiy shogird uz ustoziga yetishi va undan uzib ketishi kerak. Shogird uchun ustoz nafakat bilimi bilan, balki elga bulgan fidokorligi, shaxsiy sifatlari bilan ideal bulib kolishi kerak. Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|