9.4. Tadqiqotning ob’ekti va predmeti Ishda tadqiqot ob’ekti va predmetini to’g’ri aniqlash muhim ahamiyatga ega.
Tadqiqot ob’ektini tanlashda, quyidagi savolga javob berish kerak: Nima qaralapti?
Predmet esa, qarash jihatlarini belgilaydi, ob’ektning qaysi elementlari qaralayotganini
ko’rsatadi, ya’ni mazkur tadqiqotda ob’ektning qanday yangi munosabatlari, xossalari,
funksiyalari qaralayotganini ko’rsatadi. Masalan, agar sizni o’quvchilar tomonidan fizik
tushunchalarni o’zlashtirish muammosi qiziqtirsa, unda:
Tadqiqot ob’ekti – fizika o’qitish jarayoni.
Tadqiqot predmeti – o’quvchilarda fizik tushunchalarni shakllantirish metodikasi.
Tadqiqotning ob’ekti va predmetini aniqlashning boshqa varianti ham mavjud
bo’lib, u quyidagicha:
Tadqiqot ob’ekti – o’quvchilarni o’qitish jarayonida, ularda ilmiy tushunchalarni
shakllantirish.
Tadqiqot predmeti – o’quvchilarda ilmiy tushunchalarni shakllantirishda mashqlar
tizimining roli.
Aniq tadqiqotning maqsadi. Tadqiqotning maqsadi – natijalar to’g’risidagi tasavvurdir. Inson o’z oldiga maqsad
qo’yib, u qanday natija olishni va natija qanday bo’lishini tasavvur qiladi. Tadqiqot
maqsadi, uning predmetiga mos bo’lishi kerak. Agar tadqiqotning predmeti sifatida,
o’quvchilarda ilmiy tushunchalarni shakllantirish metodikasi belgilansa, tadqiqot
maqsadi bo’lib, tushunchalarni shakllantirish qonuniyatlarini va ularni o’quvchilar
tomonidan o’zlashtirish sifatini oshirishga qaratilgan pedagogik shart-sharoitlar
hisoblanadi.
Agar tadqiqot predmeti sifatida, o’quvchilarda ilmiy tushunchalarni shakllantirishda
mashqlar tizimining roli olingan bo’lsa, tadqiqotning maqsadi quyidagicha bo’ladi:
ilmiy tushunchalarni o’zlashtirish sifatini oshirishga imkon yaratuvchi mashqlar tizimini
ishlab chiqish.
