Tashkil qilish

Amaliy ishlar metodi o'zlashtirilgan bilimlarni amaliy masalalar yechimini topishga yo'naltirilgan jarayonda qo* 1 lashni taqazo etadi, bunda nazariy bilimlarni amalivotda qo'llash ko'nikmasi hosil qilinadi. Amaliy ishlar sinfda, tabiiy sharoitlar — maktab yer maydoni, issiqxona, geografik mavdonlarda amalga oshiriladi. Bu jarayonda sodir etiladigan harakatlar o'qituvchi tom onidan nazorat qilinadi, zarur hollarda yo'riqnoma yoki maxsus ko'rsatmani o'quvchilar e ’tiboriga havola etadi.
Amaliy ishlar metodi o'quvchilar tom onidan o'zlashtirilgan
nazariy bilimlar yordamida ularda amaliy ko'nikma va malakalarni hosil qilishda alohida ahamiyat kasb etadi:
Amaliy metodlarga mashqlar, instruktaj (yoilanma)lar, o‘quv q o ila n m a la r bilan ishlash, laboratoriya tajribalari, kasbiy ko'nikma va malakalarni shakllantirish kiradi.
Mashqlar— kasb-hunar t a i i m i jarayonini tadqiq qilish, har bir
yangi operatsiyani qisqa muddatli (5—15 minutli) mashqlardan
boshlash maqsadga muvofiqdir. Bu mashqlarni shartli ravishda
t a i im i y mashqlar deyiladi. Amaliy ishlarni bajarish jarayonida
o'quvchilar har xil buyum lar tayyorlar ekan, mehnat usullari va
harakatlarini bajarish bo'yicha mashq qilishni davom ettiradilar.
Bunday mashqlarni tayyorgarlik mashqlari deyiladi.
Mashq — aqliy yoki amaliy (jismoniy) harakatlarni bajarish ko'nikmalarini egallash yoiidagi ko'p marta takrorlanishlar bo'lib, mashqsiz ko'nikma ham da malakalarni shakllantirish m um kin emas. Mashqlar og'zaki, yozma, grafik (texnik jarayonlarni yoritish), ijtimoiy-foydali, jismoniy va boshqa turlarga bo'linadi.
Yozma mashqlar — t a i i m n i n g tarkibiy qismi sifatida zaruriy
ko'nikma va malakalarni shakllantirish va mustahkamlash uchun
qo'llaniladi. Diktant, insho, masala, misol, referat yozish, tajribani yoritish yozma mashq sanaladi.
Grafikaviy ishlar yozma ishlarga o'xshash bo'lib. Ulardan texnik jarayonlar (geografiya. fizika, matematika, chizmachilik,
rasm, texnologik ta i im ) d a keng ko'lamda foydalaniladi.
Mashqlar samarasi quyidagi shartlar hisobga olinganda birmuncha yuqori bo'ladi:
• mashqlarni bajrishga nisbatan ongli vondashish;
о bajarish qoidasini bilish;
® vaqt bo'yicha takrorlanishning to'g'ri taqsimlanishi.
Mashq bajarishni tashkil etish bosqichlari: o'qituvchining
faoliyat maqsadi va m azm unini tushuntirishi: topshiriqni bajarish ketma-ketligini ko'rsatishi; o'qituvchi nazorati ostida o'quvchilar tom onidan o'quv harakatining dastlabki bajarilishi;
zarur ko'nikma va malakalar shakllangunicha o'quv harakatlarning ko'p bora takrorlanishi.
Ba'zan o'quvchilar ovoz chiqarib o'quv harakatlarini takrorlashlari, bajarishlari lozim. Ular izohli mashqlar deb nomlanib,
harakatlar mohiyatini anglagan holda ko'nikma, malakalarni
egallashga imkon beradi.