partiyasining o‘rtacha hajmi, har oyda yuborilgan jo‘natmalar soni, jo‘natilish
punktlari va boradigan joylar ko‘rsatilishi va u quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga
oladi.
1. Yuklarni yetkazib berish variantlarini shakllantirish. Ular marshrut, yuk
tashish texnologiyasi va transport turlari bilan farqlanadi. Har bir multimodal
tashish uchun barcha transport va tashish imkoniyatlari, texnologiya xususiyatlari,
yuklarni yetkazib berishni tashkil qilish va tijorat shartlari ko‘rib chiqiladi.
2. Multimodal yetkazib beriladigan asosiy va qo‘shimcha liniyalarda
tashuvchilarni tanlash. Tanlov uchun ma’lumot sifatida kompaniya liniyasi
xodimlari, maxsus nashrlari, bukletlar, hisobotlar va boshqalar ishlatiladi. Har bir
korxona uchun yuk tashish porti va harakat tarkibining muntazamligi va
harakatlanish vaqti, portlardagi xarajatlar va boshqalar belgilanadi.
3. Tarif rejasi bo‘yicha tariflarni hisoblash. Har bir sxemada multimodal
transportning asosiy va qo‘shimcha liniyalari bo‘yicha xarajatlar summasi joriy
tariflarni hisobga olgan holda belgilanadi.
So‘nggi vaqtlarda avtomobil transportida har bir korxona o‘z xarajatlari va
belgilangan rentabellik darajasini hisobga olib yuklarni tashish uchun o‘zining
tariflari va shartnoma stavkalarini belgilamoqda. Ichki suv tashishlarda ham
tashish xizmatlari uchun to‘lov shutamoyil orqali amalga oshirilmoqda.
4. Optimal yetkazib berish variantini tanlash bo‘yicha mijozga tavsiyalarni
asoslash. Multimodal tashuvlarning barcha variantlari uchun MTO mijozga har bir
yetkazib berish varianti uchun transport xizmatining sifatini baholash, shuningdek,
tariflarni hisoblash imkonini beradi. To‘liq tahlil asosida operator optimal yetkazib
berish varianti to‘g‘risida xulosa chiqaradi.
5. Multimodal tashishni tashkil etish va nazorat qilish. SHartnomaning
shartlariga muvofiq, MTO quyidagilarni o‘z bo‘yniga oladi: transport vositasiga
buyurtma berish; yuklarni qabul qilish; qayta ishlash, yuklash va hujjatlashtirish;
bojxona rasmiylashtiruvi; sug‘urta qilish; yukning harakatlanishi to‘g‘risida
mijozga xabar berish. Multimodal tashuvlar ekspeditorlari ishining samaradorligi
ko‘p jihatdan xizmatlar doirasini kengaytirish, yuklarni yetkazib berish uchun o‘z
ishlab chiqarish bazasini yaratish, zamonaviy texnologiyalarni joriy etish va
zamonaviy texnologiyalarni joriy etish bo‘yicha kafolatlarning zamonaviy logistik
tamoyillari va yo‘nalishlarini qanchalik yaxshi va izchil bajarishidan kelib chiqadi.
Transport-ekspeditorlik faoliyati har qanday ichki milliy iqtisodiyotni
mamlakat iqtisodiyotini, shu bilan birgalikda xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning
tashqi iqtisodiy faoliyatini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Xalqaro transport
ekspeditsiyasi butun dunyoda moddiy oqimlarning harakatini tashkil qilish va uni
ta’minlash uchun javobgardir. Ekspeditorlik biznesi tovarlar va xalqaro
tashishlardagi tashqi savdoni o‘zaro bog‘laydi, bu ikkala tomonning ham faol
ishtirok etishi zarurligini isbotlaydi.
Xalqaro savdoning 90% dan ortig‘i ekspeditorlik va shunga o‘xshash
xizmatlar orqali bajariladi. Bundan tashqari, kamida uchta professional yetkazib
beruvchilar - har xil transport vositachilari yetkazib beriladigan har qanday xalqaro
yetkazib berish tartibida ishtirok etadilar.
Butun dunyoda transport ekspeditorlariga tovarlar va xizmatlarni yetkazib
beruvchilar va iste’molchilar tomonidan talab qilinadigan o‘nlab turli funktsiyalar
ishonib topshiriladi. Rasmiy ravishda, bu transport xizmatlari bozorida
professional jamoalarning vositachilik faoliyatidir. Ba’zan, bu ekspeditorlikni
autsorsing deb aytishadi. Tovarlarni sotuvchilar va xaridorlar tovarlarni yetkazib
berishni istamaydilar, tashuvchilar va transport infratuzilmasi korxonalari (portlar,
aeroportlar, terminallar va boshqalar) o‘z xizmatlarini taqsimlash va sotishda
muammolarga duch kelmoqdalar.
So‘nggi yillarda "ekspeditorlik xizmatlari" tushunchasi "logistik xizmatlar"
atamasi bilan almashtirildi. Ikki xalqaro tashkilot darajasida aniqlandi. "Yuk
tashish va logistika xizmatlari" kontseptsiyasining rasmiy tavsifi 2004 yil 29
oktyabrda FIATA (
Mejdunarodnoy federatsiey ekspeditorskix assotsiatsiy
) va
KLEKAT (
Evropeyskoy assotsiatsiey po okazaniyu ekspeditorskix, transportnыx,
logisticheskix i tamojennыx uslug
) tomonidan qabul qilindi.
Ekspeditorlik va logistik xizmatlar yuqorida ko‘rsatilgan xizmatlarni taqdim
etish bilan bog‘liq transportning har qanday turi (transportning bir yoki bir necha
turlari), konsolidatsiya, saqlash, qayta ishlash, qadoqlash, eksport qilish, yetkazib
berish, shuningdek qo‘shimcha va maslahat xizmatlarini anglatadi hamda unga
qo‘shimcha ravishda bojxona va soliq masalalari bilan bog‘liq xizmatlar, tovarlarni
deklaratsiya qilish, tovarlar sug‘urtasi, tovarlarga to‘lov operatsiyalarini amalga
oshirish va tegishli hujjatlar to‘plash (cheklamagan holda) ishlarini amalga
oshiradi. Ekspeditorlik xizmatlari, shuningdek, tovarlarni tashish, qayta ishlash
yoki saqlash bilan bog‘liq bo‘lgan zamonaviy va aloqa texnologiyalari bilan
logistik xizmatlar hamda tovarlarning harakatini boshqarishning butun tizimini
qamrab oladi. Ushbu xizmatlar, ularning moslashuvchan foydalanish talablariga
javob beradigan tarzda o‘zgarishi mumkin.
SHunga qaramay, jahon hamjamiyati birinchi navbatda yuk oqimlarining
harakatini tashkil qilish bilan bog‘liq xizmatlarni tan oladi. Ushbu xizmatlar
transport xizmatlarini to‘ldiradi va kengaytiradi. Ekspeditorlik xizmatlari majmui
juda keng va yuzdan ortiq nomlarni o‘z ichiga oladi - tovarlar sotish bo‘yicha
xalqaro shartnomaga tomonlarni faqatgina jo‘natuvchidan qabul qilinadigan
joygacha bo‘lgan yukni jismoniy tekshiruvga jo‘natishdan iboratdir.
Xalqaro bozorda faoliyat turi bilan ajralib turadigan yuklarni tashuvchi ikkita
asosiy ekspeditorlik guruhlari mavjud. Ba’zilari oddiy vositachilar bo‘lib, yuklarni
yetkazib berishni tashkil qiladi. Boshqa ekspeditorlar faqat yuklarni tashishni
tashkil qilish bilan bir qatorda yuklar bilan faol ish olib boradilar: ular yuklarni
o‘zlariga qabul qilib olish, o‘rash, qadoqlash va markirovka qilish, yuklarni
saqlash, ularni yuklash, tushirish va boshqalar. Ushbu va yuqorida aytib o‘tilgan
boshqa qo‘shimcha transport xizmatlari bozorining professional ishtirokchilari
qonun hujjatlarida hech qanday batafsil ma’lumotga ega bo‘lmagan holda
ekspeditorlar deb yuritiladi.
Biroq, ekspeditor - vositachilar (yuklarni tashishni tashkil etuvchi
ekspeditorlar) va yuklar bilan ishlaydigan ekspeditorlar faqatgina taqdim etilgan
xizmatlar va xizmat ko‘rsatish doirasidan farq qiladi. Asosiy farq, ularning har
ikkalasi ham yuklarning mazmuni va
o‘lchami jihatidan bir xil javobgarlikka ega
bo‘lishidir. Mas’uliyat bir xil - mijozning yukini hech qachon ko‘rmagan
tashkilotchi va, albatta, mijozning yuki bilan ishlaydigan yuk ekspeditoriga
qo‘yiladi.
Dunyoda majburiy xalqaro transport va ekspeditorlik qonuni yo‘q. Bu shuni
anglatadiki, xalqaro yuk tashish konventsiyalari mavjud emas. Xalqaro yuk tashish
xizmatlari, ya’ni xalqaro yuk tashishni tashkil qilish yoki ichki transportda tashish
bilan bog‘liq transport-ekspeditorlik xizmatlari bilan bog‘liq xizmatlardan qat’iy
nazar, tashish shartnomasi faqat amaldagi milliy qonunga bo‘ysunadi. SHu bilan
birga, xalqaro ekspeditsion kelishuv tomonlari shartnoma tomonlarining
munosabatlarini tartibga soladigan milliy qonunni tanlash huquqiga ega.
Agar transport-ekspeditorlik faoliyati (xalkaro yoki milliy mikyosda) mavjud
bo‘lsa, unda ekspeditor va mijoz o‘rtasida shartnoma munosabatlari mavjud.
SHartnomaning mavjudligi, qoida tariqkasida, tomonlar uchun tushunarli bo‘lgan
yozma shaklda bajarilishini nazarda tutadi. Ammo ixtiyoriy shaklda tuzilgan
shartnomaning o‘zi xar doim ham ekspeditor shartnomasiga muvofiq bajarishi
kerak bo‘lgan ushbu xizmatlar va ishlarning o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlashga
imkon bermaydi. Agar transport ekspeditsiyasi shartnomasining tuzilishi va
mazmunini to‘lik birlashtirish imkonsiz bo‘lsa, mijoz tomonidan buyurtmani
hujjatlashtirish va ekspeditor tomonidan ba’zi ishlar va xizmatlarni bajarish
haqiqatan qam mumkin. FIATA boshqalar qatori aynan shu muammolarni hal
qilish bilan shug‘ullanadi.
FIATA yuk tashish faoliyatini amalga oshirish va bajarish tartibi bilan bog‘liq
hujjatlar odatda FIATA ekspeditorlik hujjatlari deb ataladi. SHu bilan birga,
quyida sanab o‘tilgan barcha hujjatlar to‘g‘ridan to‘g‘ri transport-ekspeditorlik
munosabatlarining shartnoma bilan ta’minlanishi, ya’ni transport-ekspeditorlik
xizmatlarini ko‘rsatish bilan bog‘liq. Ba’zi hujjatlar yordamchi, ba’zi hujjatlar
transport va yuk sertifikatlari rolini o‘ynaydi, ba’zi FIATA hujjatlari, aslida,
transport va tashish hujjatlaridir.
FIATA hujjatlarini ishlab chiqish, yaratish va amalga oshirish nafaqat tovarlar
va transport vositalarining harakatini tartibga solish, balki hujjat jarayonlari,
tovarlar va xizmatlar sohasida xalqaro savdo jarayonlarini moslashtirish va
standartlashtirishdir. FIATA hujjatlarini shakllantirish g‘oyasi tovarlar harakatini,
shuningdek yuk tashish va tarqatish bo‘yicha tegishli hujjatlarni faqat tovarlar
taqsimoti va transport faoliyati sohasining o‘zi emasligi faktiga asoslangan edi.
Zamonaviy jahon iqtisodiyoti va xalqaro savdoda transport hujjatlari eng
muhim bevosita va bilvosita vazifalarni bajaradi. SHuning uchun FIATA
hujjatlarini ishlab chiqish kamida uch asosiy omilga bog‘liq.
Faktorlarning birinchi guruhi xalqaro va ichki savdo tizimida transport
ekspeditorining roli, joyi va ahamiyati bilan belgilanadi. Tashishlarning arxitektori
va tashkil etuvchisi - transport ekspeditori tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish va
tarqatish sohasidagi bir qator sub’ektlarning tashkiliy, iqtisodiy, texnologik va
huquqiy munosabatlari markazida joylashgan. Transport ekspeditori o‘zaro
aloqada bo‘lgan shaxslarning to‘liq ro‘yxatiga quyidagilar kiradi: tovarlar
sotuvchisi va xaridorlari, yukni jo‘natuvchi va qabul etuvchidar, tashuvchi va kema
egalari, temir yo‘l va transport vositalari egalari va ijarachilari (masalan
konteynerlar), transport infratuzilmasi korxonalari (dengiz va daryo portlari), temir
yo‘l stantsiyalari, avtostantsiyalar, aeroportlar), turli maqsadlar uchun omborlar va
terminallar, sug‘urta kompaniyalari, tovarlar va pochta jo‘natmalarini tezkor
yetkazib berish bo‘yicha operatorlar, davlat va hukumatning boshqa organlari,
ekspeditorlik sohidagi hamkasblar, tashuvchilarning agentlari, yuk agentlari va
boshqalar. Ularning barchasi va ko‘plab boshqa yuk tashuvchilar turli vazifalarni
bajarishning turli bosqichlarida turli bozor munosabatlari bilan turli shartnoma
munosabatlari doirasida o‘zaro hamkorlik qiladilar.
FIATA hujjatlarining mavjudligi zarurligini belgilovchi omillarning ikkinchi
guruhi transport ekspeditori yuqorida ko‘rsatilgan xizmatlar va mijozlar bilan
tuzilgan shartnoma munosabatlari doirasida amalga oshiradigan turli vazifalardan
kelib chiqadi. Yuqoridagi bozor sub’ektlarining har biri bilan, yuk ekspeditori
o‘ziga xos shartnoma munosabatlariga kiradi. Biroq mijozlarning manfaati uchun
xizmat ko‘rsatishning shaxsiylashtirilgan to‘plamlari ekspeditorni har xil xizmatlar
ko‘rinishida amalga oshirishga majbur qiladi, aksincha, turli xil ishlar va
xizmatlarning murakkab kombinatsiyalarini amalga oshirishga majbur qiladi.
Masalan, faqat ekspeditor oddiy vositachi bo‘lishi mumkin, xalqaro va ichki
kommunikatsiyalarda transport vositasini boshqaruvchi, me’mor va tashuvchi
tashkilot, tashuvchi (haqiqiy va shartnomaviy), intermodal (multimodal) operator,
egalik qiluvchi (savdo va bojxona), stividor, uy egasi transport vositalari va
transport jihozlarini ijaraga beruvchi, bojxona brokerlari va boshqalar. Har bir
funktsiya o‘z shartnomaviy munosabatlar tizimida amalga oshiriladi va shuning
uchun tegishli hujjat, aniq va standart asosida amalga oshirilishi kerak. Yukni
mijozdan qabul qilib, ekspeditor tegishli hujjatni taqdim etishi shart, shartnomaviy
tashuvchi sifatida saqlash hujjati - xavfli yuklar bilan ishlaydigan odatiy hujjat -
ushbu toifadagi tovarlar uchun qabul qilingan hujjatlar va hokazo. Ushbu
yo‘nalishda FIATA ekspeditorlar faoliyatini hujjatli qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha
ishlari olib borilmoqda.
Va nihoyat, yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, transport yoki ekspeditorlik bilan
bevosita va to‘g‘ridan-to‘g‘ri munosabatlarga ega bo‘lmagan organlar va
tuzilmalar uchun birlashtirilgan ekspeditsiya hujjatlari talab qilinadi. Bu uchinchi
tomondan hujjatlarni qo‘llashdir. Masalan, banklar o‘zlarining ishlarida transport-
ekspeditorlik hujjatlarini tovarlarni sotish va sotib olish bo‘yicha shartnomalar
bo‘yicha o‘z majburiyatlarini bajarishlarini tasdiqlashi sifatida foydalanadilar.
Bojxona organlari hujjatlarni rasmiylashtirish tovarlarni eksport qilish yoki tegishli
mamlakatlar hududidan olib kirilganda tovarlarni rasmiylashtirish tartibini talab
qiladi. Eksport hujjatlarini, shu jumladan, transport va ekspeditorlik xizmatlarining
eksportini tasdiqlash uchun soliq organlari talab qilinadi. Davlat nazorat organlari
kuzatuv va boshqa funktsiyalarni amalga oshirayotganda jo‘natuvchi hujjatlarni
talab qilishi mumkin. SHuning uchun FIATA hujjatlarini qo‘llash transport sohasi
doirasidan tashqariga chiqadi.
Bularning
barchasi
Xalqaro
ekspeditorlar
uyushmalarining
xalqaro
federatsiyasi tomonidan xalqaro transport-ekspeditorlik hujjatlarini yaratishni
oldindan belgilab berdi. Ekspeditorlik ish hujjatlarining keng doirasi boshqa
nufuzli xalqaro hukumat va nohukumat tashkilotlari - Xalqaro savdo palatasi
(XSP), jumladan, Savdo va taraqqiyot bo‘yicha BMT Konferentsiyasi
(YuUNKTAD), Xalqaro havo transporti assotsiatsiyasi (IATA) va boshqalar.
Ularning barchasi va ayrim xalqaro tashkilotlar FIATA hujjatlarini ishlab chiqish,
ularni loyihalashtirish va qo‘llash tartib-qoidalari va rasmiylashtirishlarini ishlab
chiqishga harakat qildilar.
FIATA hujjatlari har birida juda aniq ma’lumotga ega bo‘lishi kerak bo‘lgan
har bir aniq to‘plam va ustunlar (qutilar) ga ega bo‘lgan qat’iy blankaga ega.
FIATA har bir hujjati o‘zining original rangiga ega. FIATA hujjat shakllaridan har
qanday chiqindiga chiqarishga yo‘l qo‘yilmaydi, aksincha ular ularni belgilagan
yoki tan olingan funktsiyalar nuqtai nazaridan bekor qiladi. Har bir hujjat uchun
xalqaro ekspertlar uyushmalari Federatsiyasi ularni to‘ldirish bo‘yicha
ko‘rsatmalar ishlab chiqdi, bu esa tegishli shakllarning qaysi qismlarini kim
to‘ldirishi ko‘rsatilgan. Hujjatlarning haqiqiyligi ularning har biri uchun tegishli
standart shartlar bilan tartibga solinadi. FIATA hujjatlari jo‘natuvchi hujjatlarning
birlashtirilgan shakli ekanligi haqida fikr bildirish mumkin. Hujjat ustunlarining
sarlavhalari ingliz tilida yozilgan.
Bunday yondashuv FIATA hujjatlarini turli sohalarda qo‘llash imkonini
beradi, chunki ma’lum hujjat bilan tasdiqlangan shartnomaviy munosabatlarning
o‘ziga xos xususiyatlariga bevosita bog‘liq bo‘lmagan hujjat shakllariga ma’lumot
kiritish imkoniyati cheklangan. Hujjatlar kontentda yagona. Hujjatlarning o‘ziga
xos xususiyati - axborotni raqamli shaklda kiritish imkoniyati. Bu hujjatlarni
xalqaro elektron axborot almashish tizimlariga o‘tkazish va qayta ishlashni nazarda
tutadi. Bitta hujjat - FIATA (FFI) buyurtma qutisi (qutilari) uchun noyob
identifikatsion raqamli kodlarni taqdim etadi.
FIATA hujjatlarining huquqiy asoslari mijoz va yuk ekspeditori o‘rtasidagi
rasmiy shartnomaviy munosabatlar bilan belgilanadi. Har bir hujjat, FIATA hujjati
bilan tasdiqlangan, ekspeditorning vazifalariga nisbatan shartnomaning xulosasini
tasdiqlaydi. Ular transport-ekspeditorlik faoliyati uchun universal vositadir.
Bugungi kunga kelib, FIATA hujjatlari yuklarni ekspeditorlar bilan shartnoma
munosabatlari uchun mijozlarning ko‘pgina imkoniyatlarini rasmiylashtirmaydi.
Biroq, bu yo‘nalishdagi ishlar davom etmoqda.
FIATA hujjatlari mamlakatda xalqaro transport-ekspeditorlik shartnomasini
huquqiy tartibga solishda alohida huquqiy rol o‘ynaydi. Keng ma’noda, FIATA
hujjatlari xalqaro savdo tovarlari harakatining to‘siqlarini bartaraf etish uchun
mo‘ljallangan.
FIATA
hujjatlari
tomonidan
tasdiqlangan
tovarlarning
harakatlanishi xalqaro savdo tartib-qoidalarini soddalashtirishga, texnik to‘siqlarni
va cheklovlarni bartaraf etishga, turli xil huquqiy rejimlarni va til qiyinchiliklarini
yumshatishga yordam beradi. Natijada, buning barchasi tashqi savdo operatsiyalari
samaradorligini oshirishga, yagona savdo qoidalari va urf-odatlarni yaratishga
yordam beradi.
FIATA hujjatlarini yaratishda umumiy tamoyillar quyidagicha
umumlashtirilishi mumkin:
- ba’zi bir ekspeditorlik shartnomaviy munosabatlarini amalga oshirishda
foydalaniladigan standart birlashtirilgan proforma hujjatlari ishlab chiqilgan;
- hujjatlardan foydalanishni aniqlaydigan xalqaro va milliy shartlar mavjud;
- hujjatlar xalqaro bank tizimi va xalqaro to‘lov tizimlari tomonidan qabul
qilinadi va e’tirof etiladi;
- hujjatlar jahon miqyosida mavjud bo‘lmagan yagona xalqaro yuk tashish
qonunining zamonaviy normalarini shakllantirish uchun zarur shart-sharoitlarni
yaratadi.
FIATA hujjatlarini ishlab chiqish va amalga oshirish xalqaro ekspeditorlik
faoliyatini tartibga va reglamentga solish uchun yagona qonuniy asos bo‘lmasagina
amalga oshiriladi. Xalqaro trans konventsiyalari mavjud emas: bunday faoliyat
uchun biron-bir shartnoma har qanday milliy fuqarolik qonunchiligiga kiradi.
SHuning uchun FIATA hujjatlarini yaratish va tan olinishi transport-ekspeditorlik
faoliyatini xalqaro-huquqiy tartibga solishda birinchi qadam hisoblanadi. Buning
amalga oshirilishi uchun FIATA hujjatlari transport, bojxona, bank va boshqa
jamoalar, dunyoning turli mamlakatlaridagi tovarlarni harakatini boshqarishning
davlat va nodavlat organlari tomonidan rad etilmasligi kerak.
Bugungi kunda FIATA transport-ekspeditorlik faoliyati sohasidagi hujjatli
mahsulotlar:
- FIATA ekspeditoriga topshiriqnoma
(FIATA Forwarding Instructions - FFI).
Hujjat 1984 yilda transport-ekspeditorlik hujjati ishlab chiqilgan va amaliyotiga
kiritilgan;
- FIATA ekspeditorlik tilxati
(FIATA Forwarders Certificate of Receipt - FCR).
Hujjatning amal qilishi 1955 yil;
- FIATA tashishning ekspeditorlik sertifikati
(FIATA Forwarders Certificate of
Transport - FCT.
Hujjatning amal qilishi 1959 yil;
-
Xavfli
yuklarni
tashish
bo‘yicha
jo‘natuvchining
FIATA
deklaratsiyasi
(FIATA Shippers Declaration for the Transport of Dangerous Goods -
SDT).
Ushbu nom ostida FIATA ning ikkita hujjati mavjud. Birinchisi 1984 yilda
ishlab chiqilgan va amalga oshirilgan. Uning o‘rniga 2005 yildan boshlab u
takomillashtirilgan;
- FIATA ombor tilxati
(FIATA Warehouse Receipt - FWR).
Hujjat 1975 yilda
transport-ekspeditorlik amaliyoti jory etilgan;
- FIATA intermodal og‘irligi sertifikati
(FIATA Intermodal Weight Certification
- SIC).
Ushbu sertifikat 1997 yilda ishlab chiqilgan va amalda joriy etilgan;
- qaytarilmaydigan FIATA multimodal transport nakladnoyi
(Non-Negotiable
FIATA Multimodal Transport Waybill - FWB).
Ushbu nakladnoy 1996 yilda ishlab
chiqilgan va amalda qo‘llanilgan;
- qaytariladigan multimodal FIATA transport konosamenti
(Negotiable FIATA
Multimodal Transport Bill of Lading - FBL).
Ushbu nom bilan birinchi hujjat 1970
yilda nashr etilgan. Uning o‘rniga yangi o‘zgartirilgan 1992 hujjati kiritildi.
Yuqoridagi barcha FIATA hujjatlari yuklarni ekspeditorlik shartnomalari
bo‘yicha ekspeditorlarning yuk jo‘natuvchi, qabul qiluvchi va boshqalar bilan
aloqalarini tartibga soladi.
Asosiy adabiyotlar
1.
B.A.Xo‘jaev “YAgona transport tizimi va har xil transportlar o‘zaro
yondoshuvi”. T.”Mehnat”, 2004 y.
2.
Еремеева, Л. Э. Интермодальные и мультимодальные перевозки
[Электронный ресурс] : учебное пособие / Л. Э. Еремеева ; Сыкт. лесн.
ин-т. — Электрон. дан. — Сыктывкар : СЛИ, 2014. — 144 с.
Dostları ilə paylaş: |