Telman orucov

Fövqəltəbii qüvvələrə fərqli prizmadan yanaşma 
 
Tarixi  tədqiq  edənlər,  araşdıranlar  təkcə  hadisələrə,  şəxsiyyətlərin 

200 
 
hərəkətlərinə  və  onların  motivlərinə  nüfuz  etməklə  kifayətlənməyib,  həm  də 
geoloji  plastı  andıran  bir  səviyyədə  meydana  çıxan  digər  növ  süxurlara  bənzər 
köməkçi  mənzərə  cəhətlərinə,  ştrixlərə  diqqət  yetirməmiş  qalmırlar.  İnsan 
cəmiyyətinin,  sivilizasiyanın  tarixi  indiyədək  nə  qədər  diqqətlə  öyrənilsə  də,  hər 
yeni nəsil öz araşdırmaları ilə ona nəsə daha bir şey əlavə edir, qızıl axtaranlar kimi 
böyük qum kütləsini arası kəsilmədən yumaqla orada hansısa qiymətli dənəcikləri 
tapmağa  çalışır.  Axı  hər  bir  dövrün  salnaməsi  təkcə  təsvir  edilən  həlledici 
hadisələrdən və görkəmli şəxsiyyətlərin fəaliyyətlərindən ibarət deyildir, onları bir 
qayda  olaraq  çox  sayda  digər  proseslər  və  həmçinin  o  qədər  də  məşhur  olmayan 
iştirakçılar müşayiət edir. 
Bu  hadisələr  və  onların  meydana  gəlmə  motivləri  çox  vaxt  sirrlərdən  xali 
olmur və baş vurduğumuz müəmmalar dənizində biz yalnız uzaqdan da gözəçarpan 
kiçik  adaları  və  ya  atolları  seyr  edirik,  tarix  adlanan  okeanın  təbiətinə  aid  olan 
cəhətlərə, ən azı su altında gizlənən mərcan riflərə o qədər də əhəmiyyət vermirik. 
Elmi,  əsasən  materialist  baxışların  aparıcı  rol  oynadığı  bir  vaxtda  isə  biz  çox 
hallarda ruhla əlaqədar olan məsələlərə hətta istehza tərzi ilə yanaşırıq.  
Lakin daha geniş miqyasda düşünməyə cəhd edən adamlar isə onlarla bura, 
mələkşünaslığı,  əlkimyanı,  Kabalanı,  yoqanı,  çarkaları  da  daxil  etmək  olar,  - 
maraqlanmalarını  dayandırmırlar.  Əlkimya  orta  əsrlərdə  sadə  metalları  xüsusi 
maddənin  -  «fəlsəfə  daşının»  köməyi  ilə  qiymətli  metallara  (qızıl  və  gümüşə) 
çevirmək vəzifəsini qarşısına qoymuş tədqiqatlardır. Kabala (və ya Kabbala) bütün 
cisimlərin  əsasını  yəhudi  rəqəmlərində  və  hərflərində  axtarılmasını  moizə  edən 
iudaizm  təlimidir.  O  müalicə  vasitələrini  amuletlərdə  və  formullarda  axtarır. 
Çakralar  Yoqa  sistemində  və  formalarda  enerjinin  yeddi  mərkəzidir.  Bunlar 
birlikdə, dünyaya elmi, materialist baxışdan tam fərqlidirlər. 
İngilis  yazıçısı  Conatan  Blekin  «Dünyanın  gizli  tarixi»  əsəri  vaxtilə 
bestsellər (hərfi mənada «daha yaxşı satılan» mənasını versə də, daha çox oxunan 
ifadəsi  kimi  işlənir)  kimi  məşhurlaşsa  da,  iyirmi  iki  il  sonra,  2010-cu  ildə 
Londonda  yenidən  və  bir  sıra  əlavələrlə  nəşr  edilmişdir.  Kitabda  fövqəltəbii 
qüvvələrin  mistik  və  məxfiliklərindən  xəbər  verən  hadisələrin  izahına  cəhd 
edilmişdir. 
Müəllif  gizli  cəmiyyətlərin,  guya  ağılsız  qoca  adamların  dünyanı  idarə 
etmək  qəsdindən  başqa  bir  şey  olmadığı  barədəki  cari  ideyalardan  uzaqlaşmağı 
bacarmış, əvəzində göstərməyə çalışmışdır ki, həmin qadınlar və kişilər, cavanlar 
və  qocalar  gizli  spiritualizm  (dünyanın  mahiyyətinin  ruhi  başlanğıc  olduğunu 
təsdiq edən, materiyaya ruhun, allahın yaratdığı kimi baxan fəlsəfi təlim) barədəki 
qədim  cərəyanların  mühafizəçiləri  olmaqla,  əslində  bizə  nəsə  bir  mühüm  şeyi 
demək istəmişlər. Bu, materializm dalğasının geri dönməsi ilə əlaqədər olaraq indi 
mütəşəkki  dinin  (söhbət  Xristian  dinindən  gedir)  tənəzzülə  uğradığı  bir  şəraitdə 
xüsusilə  vacibdir.  Gizli  spiritualizmin  müxtəlif  cərəyanların  hamısı,  mümkün 
olduğu  qədər  bu  yolla  diqqəti  cəlb  edir.  Kitab  məhz  mistik  və  fövqəltəbii 
məxfilikləri  təsvir  etməyə  çalışır  və  dünyanın  elə  bir  tarixidir  ki,  müəyyən  sirrli 
cəmiyyətlərdə əsrlər boyu öyrənilmişdir. 
Müəllif göstərməyə çalışır ki, kosmosun başlanğıcı, onun tarixi və gələcəyi- 

201 
 
yaradıcı  allahların  və  ruhların,  maqların  və  baş  çıxaranların,  böyük  tarixi 
şəxsiyyətlərin  ulduzlar  tərəfindən  idarə  olunması  və  mələklər  tərəfindən 
ilhamlandırılması barədəki mistik təxəyüllərlə yanaşı, güman ki, tarixdə iqtisadi və 
dar  siyasi  məsələlərdən  savayı  daha  dərin,  daha  zəngin  nümunələr  olmuşdur.  Bu 
nümunələr  bir  qayda  olaraq  düşüncələrdə  fövqəltəbii  kimi  qəbul  olunur  və  əgər 
elm hər şeyin mövcudluğunu ifadə edirsə, deməli, onda bunlar heç bir vəchlə baş 
verməməli idi. 
Əsərdə  ənənəvi  olaraq  bir-birindən  şübhələnən  qrupların-frimasionların, 
antroposofistlərin,  katolik  mistiklərin,  rəssamların,  alimlərin  baxışlarına  müraciət 
edilir.  Onların hamısını isə, ümumilikdə daim  can  atdıqları  ruhi  təcrübə  aparmaq 
arzusu  birləşdirirdi.  Həqiqi  spiritual  təcrübələr  belə  uzağa  gedirsə,  deməli 
adamlardan  bəziləri  vergi  ilə  doğulmuşdur.  Əgər  bəzi  adamlar  öz  baxışlarını 
realizə etmək üçün kifayət qədər təxəyyülə malikdirsə, bu təxəyyülün özü real olan 
şeyləri  görmək  vasitəsidir.  Güman  etmək  olar  ki,  təxəyyül  həmçinin  elə  görmə 
orqanıdır ki, o məşq edilə, təkmilləşə bilər. 
Bu  tarixin  özəyindəki  qüdrətli  və  mükafatlandırılmış  SİRR  Mariya 
Maqdalinada,  Leanardo  da  Vinçidə,  Tereza  Avillalıda,  Uilyam  Şekspirdə,  Corc 
Vaşinqtonda və tarixi yaradan çox adamlarda var idi. 
Dünyanın  belə  tarixi  müxtəlif  epoxalarda  mövcud  olmuş  həqiqi  gizli 
cəmiyyətlərin  öyrənilməsindən  ibarətdir.  Bu  günkü  baxışlar  nöqteyi-nəzərindən 
deyilənlər  tam  səfeh bir iş  kimi  görünə  bilər, lakin qeyri-adi adamların böyük  bir 
hissəsi tarixi yaratmaqla yanaşı, həm də inanc subyektləri olmuşdular. 
Qədim dünyanın tarixçiləri, Misir sivilizasiyasının başlanğıcından Romanın 
tənəzzülünə  qədər,  Fiva,  Elois  və  Efes  kimi  yerlərdə  keşişlərlə  əhatə  olunmuş 
ictimai  məbədlərin  belə  gizli  cəmiyyətlərlə  bağlı  olmasından  bizə  söhbət  açırlar. 
Siyasi və mədəni elita meditasiya texnikasına öyrədilirdi. Hazırlıq işlərindən sonra 
Platon, Esxil, Böyük Aleksandr, Avqust, Tsitseron və digərləri gizli fəlsəfədən hali 
idilər.  Müxtəlif  dövrlərdə  bu  «məktəblər»  tərəfindən  istifadə  edilən  vasitələrə 
həmçinin  sensor  məhrumiyyətlər,  nəfəs  alma  təcrübələri,  müqəddəs  rəqs,  drama, 
hallusinasiya dərmanları və digər eksperiment metodları daxil edildi.  
Çox  sayda  məşhur  adamlar  təəccüblü  şəkildə  ezoterik  fəlsəfəni  müstəsna 
olaraq həsr edilənlər üçün nəzərdə tutulan sirrli, qapalı təlim kimi, mistik vəziyyəti 
isə gizli cəmiyyətlərdə gizli qaydada öyrədirdilər. 
İsaak Nyuton, heç şübhəsiz, yaşlı ömrü boyu əlkimya ilə məşğul olmuşdu və 
bunu özü üçün daha mühüm iş kimi qiymətləndirirdi. Corc Vaşinqton onun adını 
daşıyacaq  paytaxt  şəhərinin  əsasını  qoyarkən  göydəki  böyük  ruhu  köməyə 
çağırmışdı.  Napaleon  deyəndəki  ona  ulduzlar  bələdçilik  edir,  bu  heç  də  nitqi 
gözəlləşdirən  obraz  əlavəsi  deyildi.  O,  deyirdi  ki,  böyük  ruh  ona  öz  taleyini 
göstərmişdi və bir şəxs kimi onu uğurlu və bəxti gətirən etmişdi. 
Qədim  dünyanın  ikonoqrafiyasında  və  heykəltəraşlığında  Zaratustra 
dövründən  başlayaraq  Sirrli  Məktəblərin  gizli  göstərişlərini  bilmək,  əldə  lülə 
şəklində  bükülmüş  kağızı  tutmaq  qaydasında  ifadə  olunurdu.  Bu  ənənə  müasir 
dövrdə  də  davam  etməkdədir  və  bu  gün  dünyanın  bir  çox  şəhərlərindəki  ictimai 
heykəllər bu qaydanın təsirinin necə geniş yayıldığını nümayiş etdirir. Heç də çox 

202 
 
uzaqlara səyahət etmək lazım gəlmir ki, gizli kultların okkult (okkultizm dünyada 
elmi  cəhətdən  dərk  olunmayan,  yalnız  «seçilmişlər»,  «həsr  edilmişlər»  tərəfindən 
dərk  edilən  sirrli,  fövqəltəbii  qüvvələr  haqqında  guya  mövhumatçı  hesab  edilən 
anlayışlar sistemidir) simvollarını tapmaq mümkün olsun. 
Gizli  cəmiyyətlərin  daha  çox  məxfiliyi  öyrətməsi  yalnız  şifahi  yolla  baş 
verirdi. Digər hissələr qəsdən aydın olmayan şəkildə yazılırdı ki, kənar adamların 
onları  başa  düşməsi  qeyri-mümkün  olsun.  Bütün  dünyada  mövcud  olan  müxtəlif 
ənənələr biri digərlərini işıqlandırırdı. Lakin ezoterik (gizli) təlimlər daha çox Qərb 
ölkələrində gizlədilirdi. Ənənələr arasında potensonal münaqişələr də yox deyildir. 
Məsələn, sufi ənənəsi ilə müqayisədə hind ənənəsində reinkarnasiyanın – yenidən 
doğulmanın vurğulanması daha geniş yer tuturdu. 
Fikir  məktəbləri  və  gizli  cəmiyyətlər  həqiqi  ənənədən  meydana  gəlirdi. 
Beləliklə,  Kabala,  tərkidünya,  Sufizm,  Tampliyerlər,  ezoterik  frimasonluq, 
Martinizm, Madam Blavatskaya teosofiyası və antroposofiya, onların tərkib hissəsi 
hesab  olunmalıdır.  (Frimasonlar  və  ya  masonlar  hərfi  mənada  «azad  bənnalar» 
deməkdir, dini-etik cəmiyyətin üzvləri olub, onlar mənəvi xüsusi öztəkmilləşməni 
moizə  etməklə  yanaşı,  xüsusi  məralimlər  keçirir  və  məxfilikləri  ilə  seçilirdilər. 
Teosofiya  insan  ruhunun  ilahiliklə  birləşməsi  barədə  din-mistik  təlimdir. 
Antroposofiya teosofiyanın növlərindən biridir.) 
«Əbədi fəlsəfənin» əvvəlki cəhdləri bayağı, şit olanların, - «bizim hamımız 
eyni  dərinin  altındayıq»,  «Məhəbbət  özünün  mükafatıdır»  kimi  düşüncələrin 
müəyyənləşməsinə,  tanınmasına  meyl  edirdi.  Bütün  dünyadan  olan  Sirrli 
məktəblərin  və  gizli  cəmiyyətlərin  tanınmasının  öyrənilməsi  hələ  də  çoxlarını 
hiddətləndirir və onlar ümumi düşüncəyə təhlükə hesab edilir. 
Bu  gün  alimlər  deyə  bilərmi  ki,  ən  böyük  ağrı  anlarında  ürəyinin 
dərinliklərindəkini  ifadə  etməklə  göylərə  yalvarmağın  əhəmiyyəti  yoxdur,  çünki 
sən  oradan  heç  bir  cavab  almayacaqsan.  İnsanın  borcu  böyüməkdir,  yaşa 
dolmaqdır, bu laqeydlik şəraitlərinə gəlməyə öyrənməkdir. Kainat isə müxtəlifdir, 
çünki  onu  bəşəriyyət  öz  ağlında  düzəltmişdir.  Bu  tarixdə  kainat  antroposentrikdir 
(bu  təminə  görə  insan  Kainatın  mərkəzidir  və  bütün  dünyanın  son  məqsədidir), 
onun hər bir sadə təcrübəsi düzləndirilərək bəşəriyyətə doğru istiqamətlənmişdir. 
Bu kainat bizi  min illər  ərzində qidalandırmış, həm  də  unikal olan  bir şeyə 
kömək  etmişdir  ki,  bu  da  insan  şüurudur.  Şüur  bizim  hər  birimizi  fərd  olaraq 
inkişaf etdirir və həyatımızdakı ən böyük anlara doğru irəli aparır. Nəzərə alın ki, 
siz  qışqıranda  kainat  rəğbətlə  sizə  doğru  çevriləcəkdir.  Siz  həyatınızdakı  yol 
ayrıcına  gəlib  çıxanda,  bütöv  kainat  öz  nəfəsini  dayandıracaqdır,  görsün  ki,  siz 
hansı yolu seçirsiniz. 
Alimlər Sirrlər haqqında danışa bilər və kainatla hər bir sadə hissəciyin digər 
hissəciklə əlaqədə olması ilə maraqlana bilərlər. Elmdə kainat cisimi ağıldan qabaq 
gəlir.  Ağıl  cisimin  macərasıdır,  bir  alim  o  qədər  uzağa  gedir  ki,  onu  «cisimin 
xəstəliyi»  kimi  təsvir  edir.  Bu  bir  faktdır  ki,  bəzi  aparıcı  alimlər  kosmosa  qədim 
baxış  yolunun  mümkünlüyünü  yenidən,  artıq  rəğbət  əlaməti  altında  görməyə 
başladı.  Baxmayaraq  ki,  yeni  hissiyat  metafizikaya  (dialektikaya  əks  olan  idrak 
metodu)  azacıq  dözümlülük  göstərir,  ancaq  qədim  dünyanın  kosmoqoniyası 

203 
 
(astronomiyanın göy cisimlərinin və onların sistemlərinin mənşəyinə və inkişafına 
həsr  olunmuş  fəsili)  bəzi  tarixçilərin  mümkün  saydıqları  kimi,  ideyaların  düzgün, 
gözəl fəlsəfi maşınıdır.  
Bu sistemlər arasındakı fərqlərin açarı ondadır ki, onlar başqa-başqa şeyləri 
təsvir edirlər. Qədim fəlsəfə kainat barədə təcrübəmizin bilavasitə baş verdiyi kimi 
bizə  gəlib  çatdığını  ifadə  edir.  Elm  üçün  ifadə  edilən  böyük  möcüzə  fiziki 
kainatdır. Ezoterik fəlsəfə üçün böyük möcüzə isə insan şüurudur. Bir qədər geniş 
prizmadan  yanaşdıqda  idealizmin  və  materializmin  vəhdəti  çox  güclü  şeydir  və 
işləməyə qadirdir. 
Alimlər adətən amillərin müxtəlif qoyuluşları arasındakı tarazlıqların qeyri-
adi  seriyalarına  aludə  olurlar,  bu  amillər  isə  güman  ki,  yer  üzərindəki  həyatı 
qurmaq naminə zəruridir. Burada soyuq və isti, rütubətlə quraqlıq arasında, Yerin 
Günəşdən bu qədər uzaq olması və Günəş evolyusiyasının xüsusi səhnəsində qərar 
tutması (nə istidir, nə də soyuqdur) kimi tarazlıqar terminləri barədə söhbət gedir. 
Daha  fundamental  səviyyədə  materiya  öz  qaydasında  dərk  edilməlidir,  cazibə 
qüvvələrinin və elektromaqnetizmin hər biri xüsusi dərəcədə olmalıdır. 
Allahlara,  mələklərə  və  ruhlara,  onlar  böyük  kosmik  zəkadan,  başqa  sözlə 
Fikir-Varlıqdan əmələ gəldiklərinə görə inanılmalı idi. Bu böyük Fikir  - Varlıqlar 
özlərini xalq vasitəsi ilə ifadə edirdi. 
Sonralar göründüyü kimi, allahlar, mələklər və ruhlar millətlərin talelərində 
böyük dəyişikliklərin baş verməsi yaxınlaşan bir vaxtda gələ bilərdi. Bunların gözə 
çarpması əksər hallarda fərdi qaydada olurdu. Misal üçün, Böyük Aleksandr və ya 
Napoleon böyük ruh üçün vasitə idilər. Heç kəs onlara əks çıxmağı bacarmadı və 
ruh onları tərk edənə qədər nə edirdilərsə, hər şeydə uğur qazanırdılar. 
 
Dünyanın yaranmasının başlanğıcı 
 
Elm  və  din  onunla  razılaşır  ki,  başlanğıcda  kosmos  heç  nə  vəziyyətindən 
materiyanın  mövcudluğuna  doğru  hərəkət  etdi.  Lakin  elm  bu  sehrli  dəyişiklik 
barədə az şey deyə bildi, deyilənlərin hamısı yüksək dərəcədə spekulyativ xarakter 
daşıyırdı.  Alimlər  hətta  bütün  cisimlərin  bir  dəfə  yaranması  və  ya  onun 
yaranmaqda  olmasının  davam  etməsi  barədə  müddəalar  irəli  sürməyə  görə  fərqli 
qruplara bölündülər. 
Qədim dünyanın özünü bu işə həsr etmiş keşişləri arasında isə, əksinə, gözəl 
yekdillik  var  idi.  Onların  gizli  təlimləri  dünyanın  böyük  dinlərinin  müqəddəs 
mətnlərində kodlaşdırılmışdı.  
Başlanğıcda  boşluğu  andıran  materiya  var  idi,  bu  yaxşı  olmaqla,  işıqdan 
daha  zərif  idi.  Sonra  müstəsna  qaydada,  yaxşı  olan  qaz  gəldi.  Əgər  insan  gözü 
tarixin  dan  şəfəqlərinə  baxsaydı,  bu  ona  geniş  kosmik  duman,  çən  kimi  görünə 
bilərdi.  Bu  qaz  və  ya  çən  bütün  Yaşayanların  Anası  idi,  həyatın  yaranması  üçün 
lazım olan hər şeyi özündə daşıyırdı. Ana İlahə, Yeri həmçinin bəzi hallarda belə 
adlandırırlar,  öz  tarixi  boyunca  metamorfozaya  uğrayacaq  və  çox  müxtəlif 
formaları  və  adları  qəbul  edəcəkdi.  Lakin  başlanğıcda  «Yer  formasız  və  boşluq 
idi».  Bu  vaxt  tarix  üçün  taleyin  ilkin  böyük  dəyişilməsi  gəldi.  Bibliyanın 

204 
 
hekayətləri davam edir: «Qaranlıq yer üzünü örtmüşdü». Bibliyanın ezoterik ənənə 
içərisində  çalışan  təfsirçilərinə  müvafiq  olaraq  bu,  kitabın  nəql  etmə  yolu  idi  ki, 
Ana  İlahə  yandırıcı  quru  küləyin  hücumuna  məruz  qaldı,  o  az  qala  bütünlüklə 
həyatın potensialını məhv etmişdi. 
Allahın zəkasından ilk dəfə əmələ gələn nazik toxunmuş dumanlar qəflətən 
ikinci  mənşə  tərəfindən  yoxlandı.  Bu,  astronomların  müşahidə  etdikləri  nadir  və 
effektli fenomenə – ulduzun ölməsinə bənzəyən güclü tufan idi. Güman etmək olar 
ki, istisna kimi bu, başlanğıcda tam ölçüdə bütöv kainatı doldurmuşdu. 
Ana İlahə çox vaxt sevən, həyat verən və işıqlandıran şəxs kimi xatırlanır. 
Lakin  o,  həm  də  dəhşətli  xüsusiyyətə  malikdir,  lazım  gəldikdə  döyüşkən  olurdu. 
Misal  üçün,  qədim  Frigiya  xalqı  arasında  o,  şirlərlə  dolu  olan  döyüş  arabasında 
gəzən mərhəmətsiz ilahə Kibela kimi qiymətləndirilirdi. 
Allahın  zəkasından  çıxan  ilk  varlıq  Yerin  ilahəsi  kimi  metamorfozaya 
uğramışdısa,  ikinci  əmələ  gələn  allah  Saturna  çevrildi.  Saturn  öz  izini  Günəş 
sisteminin  hədlərində  qoyacaqdı.  Misir  mifologiyasında  isə  Saturn  Yeri  saxsı 
təkərlərlə yumşaldan Ptah idi və bir çox əsatirlərdə Saturnun titulu «Rex Mundi» - 
«Dünyanın çarı» və ya «Bu dünyanın hökmdarı» idi. Bizim maddi həyatımız onun 
nəzarətində  idi.  Saturnun  ucbatından  bizim  həyatımız  olduqca  çətin  idi.  Çünki 
Saturnun  hər  bir  qılıncı  iki  dilli  idi  və  hər  bir  tacı  tikandan  düzəldilmişdi.  Saturn 
bizi öz hədlərimizə atırdı. 
Bu olduqca çətin bir hal olmalı idi ki, Kosmosda həyat üçün olan potensial 
hələ  doğulmamışdan  əvvəl  məhv  ola,  sola  bilərdi.  Kosmos  bütün  əbədilik 
dövründə ölü cisimin nəhayətsiz dəyişilməsi yeri kimi qala bilərdi. Tarix boyunca 
biz  görəcəyik  ki,  Saturn  müxtəlif  vaxtlarda  və  müxtəlif  maskalar  altında 
mumiyalanmış bəşəriyyətdə öz məqsədinə çatmaq və ondan kənardakı həyatı əzib 
sıxmaq  üçün  geri  dönür.  Bu  tarixin  sonunda  biz  həmçinin  görəcəyik  ki,  onun  ən 
həlledici  ixtirası,  gizli  cəmiyyətlər  tərəfindən  uzun  müddət  xəbər  verilən  hadisə 
kimi,  gözlənildiyi  tək,  qısa  müddətdə  yer  tutmağa  müvəffəq  oldu.  Saturnun  Ana 
Yer  üzərinəki  tiraniyası,  onun  kosmosdan  kənar  bütün  həyat  potensialını  əzməsi 
sahəsindəki qanlı cəhdi, insan ağlı ilə ölçülə bilməyən geniş dövrlərdə davam edir. 
Onun  tiraniyası  mahiyyətcə  devrilmişdir  və  Saturn  əgər  tamamilə  məğlub 
edilməmişdirsə,  nəzarətdə  saxlanır  və  öz  sferasında  qapadılmışdır.  Bəs  bu  qələbə 
necə əldə edilmişdir? Bibliyada dünyanın yaranması üçün,  əlbəttə, iki izah vardır. 
İkincisi  isə,  Müqəddəs  İoannın  «İncil»indədir  və  bu  daha  dolğun  olmaqla 
«Başlanğıc» kitabının kodunun açılmasına kömək edir. 
Bu  günlər  kilsə  müstəsna  olan  və  radikal  monoteizmi  moizə  edir.  Bu  çox 
güman  ki,  müəyyən  qədər  elmin  ağalıq  etməsi  ilə  əlaqədardır.  Xristianlığa 
dostcasına  yanaşan  elmdə  Allah  kainatda  fərqlənməyən  və  daimiliyi  müəyyən 
oluna  bilinməyən  səviyyəyə  kiçildilir.  Lakin  tarixi  reallıq  ondan  ibarətdir  ki, 
xristianlıq  yüksəldiyi  regionların köhnə dillərində  kök  atmışdır  və onların  hamısı 
politeist (çoxallahlı) və astronomik xarakterli idi. Erkən xristianların inamları bunu 
əks etdirir. Onlar üçün spiritualizm aktual ruhlarla kommersiya aparmaq mənasını 
verirdi. 
Xristian  kilsələri  –  Romadakı  Müqəddəs  Pyotr  kilsəsindən  tutmuş  kiçik 

205 
 
məhəllə  kilsələrinə  qədər,  bütün  dünyadakı  qədim  müqəddəs  quyuları,  müqəddəs 
kahaları,  məbədləri  və  Sirrli  məktəbləri  olan  şəhərlərdə  tikilmişdir.  Tarix  boyu 
bunlara  bənzər  müəyyən  şəhərlər  ruhlar  üçün  baş  giriş  qapısı  kimi 
qiymətləndirilirdi.  Bütün  xristian  kilsələri  astronomik  qaydada  düzülmüşdür, 
kilsənin  həsr  edildiyi  müqəddəs  gündəki  tək  şərqə  istiqamətlənmişdir.  Parisdəki 
Notr-Dam  kilsəsindən  Barselonadakı  Saqrada  Familiaya  qədər  böyük  kafedral 
kilsələrin  hamısı  astronomik  və  astroloji  simvollarla  örtülmüşdür.  Bu  ənənə  yenə 
də davam edir. 
Müasir kilsə xadimləri çox vaxt astrologiyanı məhkum edirlər, lakin heç kəs 
bunu  inkar  edə  bilməz  ki,  misal  üçün,  böyük  Xristian  bayramlarının  hamısı 
astonomik qaydada müəyyənləşdirilmişdir  –  Pasxa  bütöv  aydan  sonrakı ilk  Bazar 
gününə təsadüf edir və ya Milad bayramı qışda Günəş dönüşündən sonrakı ilk günə 
düşür. Bu vaxt qalxan Günəş üfüqdə dönəndə görünən şəkildə geriyə doğru hərəkət 
etməyə  başlayır.  (Astrologiya  insan  təbiətinin  göylərin  əlamətlərində  başa 
düşülməli olan bir  birlik sistemidir.  O,  astronomiyanın  anası olmaqla  astronomik 
müşahidələrlə  yaxından  bağlı  olan  tətbiqi  elm  hesab  olunurdu.  İslam  astroloqları 
göy  cisimlərinin  hərəkətini  dəqiq  qaydada  öyrənib,  ona  əvvəlcədən  xəbər 
verirdilər.  Bu  yolla  onlar  varlı  himayərilərinin  bəxtini  müəyyən  edirdilər. 
Müsəlman  astroloqlar  Yerin  öz  oxu  ətrafında  və  Günəş  ətrafında  fırlanması 
qənaətinə  gəlmişdilər.  Onların  Göy  cisimlərinin  hərəkəti  barədəki  cədvəlləri 
yunanınkılardan çox qabağa getmişdi.) 
Bütün dinlər öyrədir ki, ağıl materiyadan qabaq gəlmişdir. Hamı anlayır ki, 
dünyanın  yaranması  bir  sıra  əmələ  gəlmə  seriyaları  kimi  yer  tutmuşdur  və  onlar 
universal  qaydada  ruhi  varlıqların  ierarxiyası,  allahlar  və  ya  mələklər  kimi  əyani 
şəkildədir.  Mələklərin,  böyük  mələklərin  ierarxiyası  həmişə  kilsə  təliminin  bir 
hissəsi olmuşdur. 
Müxtəlif ordenlərdə mələklər ulduzların və planetlərin allahları kimi tanınır. 
Kilsə rəssamlığında və arxitekturasında hər yerdə dörd xeruvim: Öküz, Şir, Qartal 
və  Mələk  kimi  rəmzləndirilir.  Onların  astronomik  oxşarlığına  sübut  təxəyyüldə 
onların  xatırlanmasına  əsaslanır:  Öküz  Taurusdur,  Şir  Leodur,  Qartal  Əqrəbdir, 
Mələk isə Akvariusdur. 
Bibliyanın  «Başlanğıc»  kitabında 1:26  cümləsi,  adətən  «Başlanğıcda  Allah 
Göyü  və  Yeri  düzəltdi»  kimi  tərcümə  olunur.  Lakin  fakt  orasındadır  ki,  bəzi 
Bibliya alimləri onlara yalnız təzyiq göstərildikdə, bunu qəbul edirlər ki, «Elohim» 
sözü burada «Allah» kimi tərcümə edilsə də, cəm şəkildədir. Bu kəlam mahiyyətcə 
belə oxunmalıdır ki, «Başlanğıcda» allahlar Göyü və Yeri düzəltdilər. 
Dünyanın yaranması dramasında ikinci böyük səhnə Günəş allahın Ana Yeri 
Saturndan  xilas  etmək  üçün  gəldiyi  vaxta  təsadüf  edir.  Təxəyyül  gözündə  Günəş 
gözəl  və  şüa  verən  gənc  oğlandır.  O  döyüş  arabasında  gəzir  və  musiqi  çalır.  O 
çoxlu  adlara  malikdir  –  Hindistanda  Krişna, Yunanıstanda  Apollon öz vücudu ilə 
tufanın  ortasında  qalxanda,  Saturnun  zülmətini  arxaya  tullayır,  Saturn  kosmosu 
dövrəyə alan nəhəng əjdahaya və ya ilana bənzəyənə qədər bu davam edir. 
Sirrli  məktəblərin  öyrətdiyi  kimi  Günəşin  qələbəsi  təmiz  mineral 
kosmosdan, ani olaraq bitki həyatını daşıyan kosmosa keçmək idi. Sehrli ənənəyə 

206 
 
əsasən erkən və ən primitiv bitki həyatı formasında sadə rüşeymlər, tora bənzəyən 
geniş  yayılan  strukturlarla  birləşib,  cəm  halda  bütün  kainatı  doldurmuşdu. 
Hindistanın  müqəddəs  kitabları  olan  «Vedalar»ın  izahında  bu  yaranma  səhnəsi 
«İndranın  toru»,  işıqlanmanın  nəhayətsiz  olaraq  işıq  verən  toru  idi.  O  daim 
müdaxilə  edən  təhlükələrdə  yaşayırdı,  birlikdə  işıq  dalğası  kimi  gəlib,  sonra 
yenidən dağılırdı. Vaxt keçirdi və bu təhlükələrdən bəziləri birlikdə daha çox daimi 
olmaqla  dalğalanmağa  başlayırdı  və  işıq  axını  bir-birinə  bənzəyən  üç  formaya 
bölünürdü.  Təxəyyül  təəssüratı  bunu  kiçik  uşağa  bənzər  kimi  xatırlayır.  Burada 
rütubətli duman və yaşıl işıq verən günəşli hava vardır. 
Geniş bitki varlığı kosmosun özəyində idi. Onun yumşaq və işıq verən bədən 
üzvləri  kosmosun  bütün  dörd  guşəsinə  yayılırdı,  bu  Adəm  idi.  Bura  Cənnət  idi. 
Çünki burada hələ kosmosa aid olan heç bir heyvan ünsürü yox idi. Adəmin heç bir 
arzusu, həmçinin  onun  hansısa  bir  qayğısı  və  ya  narazılığı  yox  idi.  Adəm  sonsuz 
bahar  mövsümündə  olan  dünyada  yaşayırdı.  Təbiət  süd  şirəsi  şəklində  olan  ardı 
kəsilməyən  qida  ehtiyatı  məhsulu  əmələ  gətirirdi,  buna  bənzərini  biz  bu  gün 
zəncirotularında tapa bilərik. Belə xoşbəxt boşluğun abidələrini, bizə gəlib çatmış 
çoxdöşlü Ana İlahənin heykəllərində görürük. 
Vaxt  keçdikcə  bitki  formaları  daha  mürəkkəb,  daha  çox  bu  günkü  bitkilərə 
oxşayan  oldu.  Biz  güman  edə  bilərik  ki,  dünyanın  yaranmasının  gizli  tarixi, 
yaranmanın  elmi  tarixi  üzərinə  mübahisəli  yolla  kölgə  salır.  Mövcudluğun  təmiz 
mineral səhnəsinin arxasınca primitiv bitki səhnəsi ilə əvəz olunması gəldi. Bundan 
sonra daha mürəkkəb bitkilərin erası baş verdi. Gizli tarixdə bu yalnız labüd olaraq 
bitki  səhnəsindən  keçməklə  insan  həyatına  daxil  olur.  Lakin  bitki  elementi 
bugünkü bəşər varlığının yenə də ayırlmaz hissəsi olaraq qalır. 
Bütün  dünyadakı  ezoterik  təlim  bədənin  bitki  hissəsi  ətrafında  axan  nazik 
enerjilərlə  və  həmçinin  bu  ağacdakı  «çiçəklərlə»  maraqlanır.  İnsan  bədəninin 
böyük  mərkəzi,  işıq  dalğaları  və  Günəşin  buraxdığı  hərarətlə  qidalanır.  İnsan 
bədənində bitki elementi barədəki biliklər indiyədək qalır. Çin təbabətində bu bitki 
həyatı  qüvvəsinin  enerji  axını  «chi»  adlanır,  bədəni  canlandırmaq  kimi  başa 
düşülür və həmin zərif enerji şəbəkəsi mühasirəyə alındıqda, qapandıqda xəstəlik 
meydana  gəlir.  Bu  enerjinin  axını  müasir  materialist  elm  tərəfindən  müəyyən 
edilməmişdir.  Lakin  bu  heç  də  həmin  təbabəti  daha  az  səmərəli  etmir.  Bunu  çox 
nəsillərdən  ibarət  olan  xəstələr  öz  fərdi  təcrübələrində  yoxlamışlar  və  lazımınca 
qiymətləndirmişlər. 
Əgər meditasiya (gərgin düşünmə) edən Buddanın heykəlini seyr etsək, biz 
öz daxilinə nüfuz edən adamı görərik, meditasiyanın, onun zəka və ruh cazibəsinin 
mərkəzi isə heykəlin belindən aşağıdadır. Çünki o beynin sərt, ötəri mentallığından 
geri  çəkilmişdir  və  özünün  daxilindəki  mərkəzə  gömülmüşdür,  bəzən  onu  «hara» 
adlandırırlar və o bütün həyatla əlaqədardır. 
Əgər  dünyanın  yaranması  prosesinə  dönsək,  «Başlanğıc»  kitabında 
kodlaşdırıldığı  kimi  Adəmin  bədəni  əvvəlcə  çox  yumşaq  və  amorf  qaydada  idi, 
onun  dərisi  zərif  olmaqla  sonradan  bərkiməyə  başladı.  Sonralar  sümüyə  çevrilən 
maddə  isə  mum  kimi  idi.  Günəşdən  hərarət  alaraq  onun  yaşıl  bədən  üzvləri 
həmçinin çəhrayı çalar olmağa başladı. Müəllif Həvvanın meydana gəlməsində də 

207 
 
Bibliyanın  irəli  sürdüyü  mülahizələri  qəbul  etməyərək,  bu  törəmənin  başqa 
qaydada  baş  verdiyini  göstərir.  Adəm  möhkəmləndikcə  həmçinin  ikiyə  bölündü, 
onun bədənindən Həvvanın törəməsi də bitkiyə bənzər bir əmələ gəlmə metodu idi. 
Sirrli  məktəblərdə  dünyanın  yaranması  yenidən  baş  verdi,  bu  drama  üç 
səhnədən  ibarət  olmuşdu.  Birinci  səhnə  Saturnun  Ana  İlahəni  əzməsi  kimi  təsvir 
edilir. Bu Saturn erası adlanır. İkinci səhnə Günəşin doğulması və onun Ana Yeri 
mühafizə etməsindən ibarət idi. Bu çiçək adamının Cənnəti idi və Günəş erası kimi 
xatırlanır.  Üçüncü  səhnədə  Yer  və  Günəş  aralanır,  Yer  soyuq  və  bərk  olur.  Bu 
dövrdəki  mənzərədə  varlıq  Sirrli  məktəbin  təxəyyülündə  nəhayətsiz  uzunluqda 
olan  ilan  kimi  təqdim  olunur.  O  milyon  mil  uzunluqda  olmaqla  kosmosun 
içərisində  öz  yolunu  toxuyur  və  bu  ilan  gözəlliyin  bir  növünə  çevrilir.  «Ezekiel» 
kitabının  28.13.  cümləsində  deyilir  ki,  «hər  bir  qiymətli  daş  sənin  üstünü 
örtmüşdü». 
Ağacın  ətrafına  dolaşan  ilan  əhvalatı  özündə  Yerdəki  bitki  həyatından 
heyvan  həyatına  keçilməsini  açıq  güman  edilən  təxəyyülündən  xəbər  verir.  Bitki 
həyatı  doğulmalı  olacaq  heyvan  həyatı  üçün  beşik  rolunu  oynadı.  Bu,  Günaha 
batma  adlanan  tarixin  (Həvva  və  Adəmin  günaha  batması)  mühüm  epizodunun 
başlanğıcı idi. 
Bitkilər həmçinin partenogenez adlanan metodla da çoxalıb artırlar. Bu cinsi 
çoxalma  formasıdır.  Yumurtalıq  mayalanmadan  inkişaf  edir.  Bu  çox  sayda 
onurğasız heyvanlara, həmçinin xeyli toxumlu və sporlu bitkilərə xas olan törəmə 
xüsusiyyətidir. 
Bitkinin  bir  hissəsi  düşür  və  yeni  bitkiyə  çevrilir.  Yeni  bitki  köhnənin 
davamı  kimi  qəbul  olunur,  deməli  ölmür.  Heyvan  dünyasının  təkamülü  və 
xarakterik törəmə metodu tam fərqli olmaqla, onu ölümə aparır. Necə ki, aclıq və 
arzu, həmçinin qeyri-məmnunluğun özü də pozulma kimi, kədər və qorxu kimi hiss 
olunur. 
Həvvanı  şirnikləndirən  ilan  olmuşdursa,  bu  ilan  nədir  ki,  dünyanı  arzu  ilə 
qürrələndirdi,  cuşə  gətirdi.  Çox  sayda  adam  güman  edir  ki,  xristianlıq  yalnız  bir 
Şeytanın  –  başqa  sözlə  İblis  və  ya  Lutsifer  eyni  mahiyyətə  malikdir,  - 
mövcudluğuna  razılıq  verir.  İblis  -  Qaranlığın  Sahibi  materializmin 
nümayəndəsidir,  yunan  və  Roma  mifologiyasında  Saturn  planeti  ilə  eyniləşdirilir. 
Lutsifer- ilan şirnikləndirməkə, bəşəriyyəti heyvan arzusu ilə coşdururdu. 
Bibliyada İblis və Lütsifer eyni varlıqlar deyillər, «İsayya» kitabında yazılır 
ki, «Ey Lutsifer, sübhün oğlu, sən göydən necə düşdün». Dan ulduzu isə, əlbəttə ki, 
Venera  idi.  Ona  görə  də  Bibliya  Lutsiferi  Venera  planeti  kimi  təqdim  edir. 
Lutsiferin və Veneranın (qədim yunan mifologiyasında Afrodita) hər ikisi heyvani 
arzu ilə bağlı idi. Alma hər ikisini xatırladan meyvə idi. Lutsifer də Həvvanı alma 
ilə  şirnikləndirdi,  Paris  isə  Veneranı  alma  ilə  dəstəkləməklə,  Yelenanın 
qaçırılmasına  və  qədim  dünyada  Böyük  Müharibənin  (Troya  müharibəsinin)  baş 
verməsinə  yol  açdı.  Lutsifer  və  Venera  həmçinin  iki  mənalı  şəxsiyyətlərdir. 
Lutsifer  şərdir,  ancaq  zəruri  olan  şərdir.  Lutsiferin  müdaxiləsi  olmasaydı, 
protobəşəriyyət  (birinci,  ilkin  bəşəriyyət)  həyatın  vegetativ  (bitki)  formasından 
uzağa  inkişaf  edə  bilməzdi.  Lutsiferin  tarixdəki  müdaxiləsi  nəticəsində  insanlar 

208 
 
canlandı.  Belə  bir  düşüncədə,  biz  planetin  səthi  ilə  hərəkət  etməyə  qadir  olduq, 
həm  də  başqa  bir  düşüncədə  isə,  biz  arzu  əsasında  hərəkət  etdik.  Heyvan  özü 
haqqında şüurlu qaydada agah olmaya  yiyələndi, belə bir xüsusiyyət isə bitkilərə 
məxsus deyildir. 
Belə  deməyə  əsas  var  ki,  Adəm  və  Həvva  «özlərinin  çılpaq  olduqlarını 
bildilər»  və  bu  o  mənanı  verir  ki, onlar  bədənə  malik  olmalarından  agah  olanlara 
çevrildilər. 
Bir  məsələni  də  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  bizə  qədim  dünyadan  Veneranın 
çox sayda gözəl təmsilçiləri gəlib çatdı, lakin bunların arasında dəhşətli olanlar da 
var idi. Müqayisə olunmaz bir gözəlliyə malik olan bir qadın barədəki təxəyüllün 
arxasında həm də dəhşətli ilan qadın gizlənir. 
Müasir  elm,  yolu  azmanın  dünyaya  necə  gəlib  çıxmasına  bənzər  suallara 
laqeydliklə yanaşır. Və yaxud, təxəyyül və ya iradə gücü barədə susmağa üstünlük 
verir. Ancaq qədim insanlar üçün yolu azma, illyüziya, təxəyyül və iradə Kainatın 
ən  böyük  qüvvələri  arasında  idi,  bizim  öz  ağlımız  kimi,  üç  ölçülü  məkandan 
kənarda yaşayırdı. Onlar üçün dünyanın yaranması tarixi, bu şeylərin necə olması 
barədəki haqq-hesabın mərkəzində dayanırdı. 
Fridrik  Nitsşe deyirdi:  «Əgər sən öz  daxilində xaosa  malik  deyilsənsə, sən 
rəqs  edən  ulduzun  doğulmasına  nail  ola  bilməzsən».  İnsanlar  heç  vaxt  sərbəst 
yaradıcı olmağa çevrilməyə, igid və ya sevməyə qadir ola bilməyəcəkdir, əgər ki, 
onlar  səhv  etməyə,  cisimləri  olduğundan  fərqli  kimi  görməyə,  onların 
göründüyündən  fərqli  olmağa  inanmağa  qadir  ola  bilməyəcəklər.  Biz  çox  vaxt 
istədiyimiz kimi olana inanırıq.  
İnsan təbiəti eyni ilə digər qüvvə kimi formalaşmışdır, bəşər övladı düşünür 
ki,  mən  özümün  heyvani  istəklərimə  müqavimət  göstərməliyəm.  Əlbəttə  ki,  bu, 
mənim  adi  heyvana  çevrilməyimi  dayandırır,  qabiliyyətlərim  sırasından  fikir  və 
düşüncə bacarığımı üzə çıxarır. Venera ənənəvi olaraq əlində güzgü tutan qaydada 
təsvir  olunur,  bu  heç  də  indiki  dövrdə  güman  edildiyi  kimi  əbəs  yerə  deyildir. 
Güzgü arzunu müəyyən etmək üçün əks etmə gücünün simvolu idi. 
 Əks  etmə  allahı  Göydə  böyük  ifadə  allahı  olmaqla,  Ay  idi.  Bütün  qədim 
mədəniyyətlərdə Ay təkcə məhsuldarlığı deyil, həm də fikiri nizamlayırdı. Faktiki 
olaraq özünü həsr etmiş keşişlər inanırdılar ki, lazımi şərait yaradılması qaydasında 
insan  fikiri  mümkün  olacaqdır,  Kosmos  özünü  xüsusi  qaydada  düzəltməli 
olacaqdır. İnsanın əks etməsinin, düşüncəsinin mümkün olması üçün Günəş və Ay 
göydə  özlərini  qaydaya  salmalıdırlar  ki, Ay  Günəşin  işığını  əks  etdirməklə  aşağı, 
Yerə göndərsin.  
Onlar  həmçinin  inanırdılar  ki,  Göydə  bu  qaydaya  salınma  insan  başının 
içərisindəki  kiçik  tərəzidə  də  təkrar  qaydada  baş  verməlidir.  Ay  allahı  qədim 
yəhudilərdə  Yehovaya  (rus  dilində  Yaxveyə),  müsəlmanlar  üçün  isə  Allaha,  ən 
böyük allaha çevrildi. 
Biz gördük ki, dünyanın yaranması dramasındakı üçüncü böyük səhnədə Ay 
allahı böyük qələbə çaldı. Beləliklə, Ay erası başlandı. Kosmosun ilk üç epoxası – 
mineral, bitki və heyvan eraları – Saturn günü, Günəş günü və Ay günü, həftənin 
ilk üç gününün (şənbə, bazar, bazar ertəsinin) adlarında xatırlanır, bunu biz ingilis 

209 
 
dilindəki  gün  adlarında  da  müşahidə  edirik.  Həftənin  bu  günlərində  həmin  göy 
cisimlərinin  üçü  də  təkcə  özlərinə  məxsus  səbəbə  görə  xüsusi  qaydada 
olduqlarından, sonralar bu günlər belə adlanmışlar. 
 Bibliyada  «Allahın  oğlanları»  ifadəsi  mələkləri  təqdim  etmək  üçün  işlənir, 
onlar  göylərdən  aşağı  düşən  qasidlər  idi.  Mələklər  aşağı  enməklə  maddi  dünyada 
da  iştirak  edirdilər.  «İnoks  kitabı»nda  qadınları  sevən  mələklər  barədə  söhbət 
gedir,  qeyd  edilir  ki,  adamların uşaqları  çoxaldıqda, onların içərisində gözəl,  göz 
oxşayan  qızlar  da  meydana  gəldi.  Göyün  uşaqları  olan  mələklər  onları  gördükdə 
ehtirasa  gəldilər  və  bir-birlərinə  dedilər  ki,  «Gəlin  –  qoy  adamların  uşaqları 
arasından özümüzə arvadlar seçək və onlar bizə uşaq doğsunlar». Onların hamısı 
özlərinə  arvad  götürdü  və  onlar  bu  qızları  lətafətə  və  valeh  olmağa  öyrətdilər  və 
hamilə etdilər. Yer üzərində onlardan olan övladlara bənzəyən uşaqlar əmələ gəldi. 
Baxmayaraq  ki,  onlar  ruhi  varlıq  olmaqla  əbədi  həyat  yaşayırdlar,  lakin  özlərini 
qadınların  qanı  ilə  pozdular,  bədən  qanı,  həmçinin  öləcək  və  məhv  olacaq 
varlıqların  qanını  daşıyan  uşaqları  həyata  gətirdilər.  Onlar  «göydən  düşən 
mələklər» idi. 
Bütün ənənələrə görə Günəş sisteminin böyük allahlarının sayı yeddidir. Biz 
yenidən  görürük ki, Bibliya  hekayətlərində  də, yunan  və  Roma  mifologiyalarında 
olduğu  kimi  eyni  astronomik  allahların  əhvalatları  kodlaşdırılmışdır.  İnsan 
qadınlarını yoldan çıxaran mələklər isə Olimp allahlarından başqa bir şey deyildi. 
Qədim  yunan  mifologiyasına  görə  körpə  Yupiter  (bu  Roma  mifologiyasına 
görə yunanlardakı Zevsin adıdır) atası Saturndan (Kronosdan) gizlədildi. Ana Yer 
Yupiteri Krit adasında, yeraltı mağarada saxladı. 
O  bilirdi  ki,  Yupiterin  doğulması  ilə  Saturnun  ağalığının  sonu  gələcəkdir. 
Saturn həm  də  öz oğlanları və  qızları  olan  titanlara arxalanırdı. Onlar  yeni  həyatı 
udmaq  və  «Ölüm  kainatı»nı  yaratmaq  istəyirdilər.  Titanlar  daim  Yupiterin 
düşmənləri olmalı idilər. 
Onlar  dustaq  edildikdə,  Yupiter  Olimp  dağının  qeyd-şərtsitz  hökmdarına 
çevrildi. O, allahların çarı və yeni eranın allahı idi. 
O,  gözəl  saçlarını  tərpətməklə  bütöv  yeri  silkələyirdi.  O,  yeganə  elə  güclü 
allah  idi  ki,  yerə  ildırım  göndərə  bilirdi.  Olimp  allahları  Yupiter,  Apollon,  Mars, 
Merkuri, Diana, Afina və digərləri Saturnun qoyduğu məhdudiyyətlərə qarşı qiyam 
qaldırdılar.  Olimplilər  möcüzəli  işlər  gördülər  və  dəhşətli  monstrları  məğlub 
etdilər. 
Yupiter  vurulduğu  qadını  ayıya  çevirdiyi  kimi,  digər  İo  adlı  qızı  inəyə 
çevirmişdi.  O,  canavara  çevirdiyi  Likaonu  kannibalizminə  görə  cəzalandırmışdı. 
Appolon şəhvət bəslədiyi gənci çiçəyə  metamorfoza etdi, yaxınlıq etdiyi Dafnanı 
dəfnə koluna çevirdi. 
Digər  bir  Saturndan  sonra  Günəş,  Venera,  Ay  və  Yupiter  yer  üzərindəki 
həyatın inkişafını mümkün edən əsaslı şəraitləri yaratmaq işində birləşdilər. 
Qədim  insanlar  üçün  təbiət  qüvvələri  qış  ərzində  yatırdı  və  baharda  -  yeni 
təsirini  həyata  keçirməklə  yenidən  oyanırdı.  Onlar  allah  kimi  təkamül  impulsuna 
inanırdılar.  Əgər  yer  üstündəki  primitiv  həyat  -  bu  həyat  labüd  olaraq  bəşər 
həyatına  inkişaf  edəcəkdi,  -  balığa  bənzər  primitiv  formanı  aldı.  Misirdə  bu 

210 
 
möcüzəli  hadisə  heyvan  həyatının  doğulması,  Horun  anadan  olması  kimi  məlum 
idi və onun ilkin formaları Yupiter kimi yarıadam, yarıbalıq idi. 
Yunanlar  və  misirlilər,  yunanlar  və  yəhudilər  kimi  müxtəlif  mədəniyyət 
paltarlarında olan eyni allaha sitayiş edirdilər.  
Fənər başlı adamlar sonralar tək buynuz at kimi ideallaşdırıldı. Təkbuynuzlu 
barədəki kollektiv yaddaş əlbəttə ki, ov edilən varlıq barədə idi. İnsanlar Ana Yerin 
dizləri  üstündə  özlərinə  sığınacaq  tapmalı  idilər,  lakin  dünya  təhlükəli  məkana 
çevrildi. 
Protoinsanlar  bütünlüklə  yer  varlıqlarına  çevrilən  kimi,  həm  də  insanların 
əlaqə saxlaması üçün yeni vasitələrin yaradılması zərurəti yarandı. Bu Merkurinin 
təsirinin nəticəsi idi ki, döş qəfəsi inkişaf etdi. Merkuri həmçinin əyilən və yararlı 
olan  bədən  üzvlərini  qaydaya  qoydu,  bu  insanların  birinin  digərinə  tərəf  hərəkət 
etməsi  və  birlikdə  işləməsi  üçün  daha  yaxşı  idi.  Əlbəttə,  o,  qasid  idi  və  allahları 
yazılı qaydada təsvir edirdi. O, həmçinin aldatmanın və oğurluğun allahı idi. 
Qədim  insanlar  reallığı,  bəşəriyyətin  və  dünyanın  təkamülünün  tarixini 
bürclərin  ardıcıllığında  görürdülər,  bu,  kollektiv  qaydada  xatırlanır  və  başa 
düşülürdü. Onlar üçün dünyanın tarixi ulduzlarda yazılmışdı. 
 XIX əsrdə hinduizmin müqədəs mətnləri ilk dəfə Avropa dillərinə tərcümə 
edildikdə, bir çox ezoterik biliklərə əgər əvvəllər ehtiyatla nəzarət olunurdusa, bu 
vaxt onlar ictimai şüura axmağa başladı. Bu ideyalara aludəçilik Kabalaya və digər 
Qərb  ənənələrinə  marağın  təzələnməsinə  aparıb  çıxardı  və  spiritualizm 
maniyasının  alovlanmasına  kömək  etdi.  Həmin  dövrün  böyük  intellektuallarından 
çoxu spiritual fenomenin araşdırılımasında elmi metodologiyanın tətbiq edilməsinə 
səy  göstərməyə  maraqlı  oldular.  Alimlərin  daxil  olduğu  çox  sayda  aparıcı 
intellektuallar  inanırdılar  ki,  ezoterik  fəlsəfədə  nəsə  vardır  və  elmlə  fövqəltəbii 
hökmən bir yerdə olacaqdır. 
Növlərin  təkamülünün  gizli  tarixi  də  hətta  elmin  nəzərdə  tutduğu  proqress 
deyildi. Gizli doktrinaya müvafiq olaraq heyvanlar inkişaf edib, bu gün müşahidə 
etdiyimiz  formalara  keçirlər,  onlar  ulduzların  və  planetlərin,  məsələn,  Şir  bürcü 
tərəfindən  şirlərin  və  ya  Taurus  bürcü  tərəfindən  öküzlərin  təsirinə  məruz  qalmış 
olurlar. 
 Kosmik  plan  belə  idi  ki,  dünyanın  bioloji  formalarının  hamısı  tədricən 
bütün bəşəriyyətlə birləşəcəkdir, bunun da niyyəti bütün yaranmanın tacı olmaqdır. 
Gizli  ənənəyə  görə  eyni  allahlar,  eyni  yaşayan  varlıqlar  sonralar  klassik  yunan 
mifologiyasında daha inkişaf etmiş formada xatırlanırlar. 
Qədim  mətnlərdə  bu  era  həmçinin  nəhənglərə  böyük  təsir  göstərən  kimi 
təsvir edilir. Böyük Aleksandr dövründən adamlar, uzunboylu adamarın ölçülərinə 
şübhə etmək səviyyəsinə yüksəldilər və onlar ikiqat artıq yaşa malik olmaqla ömür 
sürdülər. Gizli ənənədə Əfqanıstanda bu yaxınlarda taliblərin partlatdıqları nəhəng 
Bamyan  heykəlləri  heç  də  Buddanın  nəhəng  abidəsi  deyildi,  müxtəlif 
hündürlükdəki nəhənglərin üç həyat ölçülü heykəlləri idi. 
İlanlar,  hörümçəklər,  böcəklər  və  parazit  varlıqlar  Ayın  Qaranlıq  tərəfinin 
qəzəbli  təsiri  altında  formalaşmışdı.  Sonra  ötəri  eybəcərlər  –  bir  ayaqlı  adamlar, 
yarasa-adamlar,  həşərat  –  adamlar  və  quyruqlu  adamlar  gəlirdi.  Qədim  Misir 

211 
 
tarixçisi  Maneto  (b.e.III  əsrində)  Mühafizəçilərin  törəmələrinin  ənənələri  barədə 
məlumat  verərkən  bildirir  ki,  onlar  iki  qanadlı  bəşər  məxluqunu,  həmçinin  dörd 
qanadlı və iki sifətli digərlərini, bir bədəni və iki başı olan insan məxluqlarını, keçi 
budları  və  başında  buynuzları  olan  ilan  varlıqlarını  həyata  gətirirdilər.  Burada 
həmçinin  adam  başı olan öküzlər və dörd  başlı  itlər  var  idi, axırıncıların quyruğu 
onların kürəyindən balıq quyruğu kimi uzanırdı və əjdahaya bənzər varlıqlar kimi, 
bütün növlərdən olan digər monstrlar da var idi. 
Fantastik ədəbiyyat onları həmin dövrün kollektiv xatirəsi kimi təqdim edir. 
O  vaxtlar  insanlar  yer  üzərində  nəhənglərlə,  əjdahalarla,  su  pəriləri  ilə, 
kentavrlarla, 
təkbuynuzlularla, 
favnlarla, 
satirlərlə 
birlikdə 
yaşayırdılar. 
Qozbellərin,  nimfaların  və  driadların  və  digər  aşağı  ruhi  varlıqların  orduları 
allahlara  və  insanlara  xidmət  edirdilər,  onlarla  birlikdə  vuruşur  və  bəzən  onları 
sevməyə başlayırdılar. 
Gizli  tarixdə  insanlardan  əvvəlki  inkarnasiya  edən  axırıncı  məxluqlar 
insanabənzər  meymunlar  idi.  Buna  baxmayaraq,  gizli  tarixdə  insanların 
meymundan  əmələ  gəlməsinin  deyilməsi  düzgün  hesab  edilmir.  İnsanabənzər 
meymunların  bəşəriyyətin  degenerasiyasını  –  nəslinin  pozulmasını  təmsil  etdiyi 
daha çox güman edilir.