Tema: Piyadalardin jol hareketin sholkemlestiriwdegi orni. Piyadalar agimi xarakteristikalari. Piayadalar agimin uyreniw usillari Reje

6.Avtomobil jollarinin’ o’tkeriw qa’biliyetine tasir ko’rsetiwshi faktorlari avtomobil jollarinin'’transport ekspluatatsion korsetkishleri.
Baylanıs jollarıniń islewin xarakteristikalaytuǵın eń zárúrli kriterya olardıńótkiziwshenlik qábileti bolıp tabıladı. Avtomobil jolların joybarlaw teoriyası hám háreketti shólkemlestiriw boyınsha jumıslar joldıń ótkiziwshenlik qábiletinen paydalanadı. Bul kontseptsiyanıń eń ápiwayı táriypi joldıń tarmaqlı keńligi waqtıniń bir bólegi ushın joldıń kesiminen ótiwi múmkin bolǵan eń kóp sanlı avtomobillerdi túsiniwine alıp keledi. Sonı atap ótiw kerek, avtomobillerdiń háreketin esapqa alǵan halda hám aǵımnıń múmkin bolǵan intensivligi shegaraların bahalap, biz tiykarınan joldı emes, bálki AyAJO kompleksin xarakterleymiz. Óytkeni, transport quralları hám aydawshılardıń xarakteristikaları jol parametrlerine salıstırǵanda kemrek tásir kórsetiwi múmkin. Solay etip, AQSh da alıp barılǵan izertlewler sonı kórsetdi,eger siz aydawshınıń avtomatikalıq avtomobildi basqarıw sisteması menen almastırsaniz, tarmaqlı keńligi 2 márte asıwı múmkin. Haqıyqıy tarmaqlı keńligi,ásirese, kúshli jawın, aǵıl-tegil qar jawıwı, mızlıq penen túsedi. Geypara jaǵdaylarda, tariypti málim bir xabar tezligin támiyinlew ushın shártshárayatlar atqarılıwı menen toltırıw kerek. Bul joqarı tezlikli rejimler ushın qawipsizlik sharayatları támiyinleniwi kerek bolǵan joqarı tezlikli túrdegi jollar ushın júdá zárúrli bolıp tabıladı. Solay etip, eger ádetiy qala magistrali ushın 50-60 km/saat (joldıń sáykes keletuǵın quwatı) transport aǵımınıń tezligi ádetde ruxsat etilse, ol halda tezjúrer avtomobil ushın kerekli tezlik 100-140 km / saat bolıwı múmkin. Baslanǵısh retinde ápiwayılastırıw ushın bir qıyli háreket aǵımları (ústin háreketi), yaǵnıy bir sızıqtıń tarmaqlı keńligi esapqa alınıwı kerek. Sonıń menen birge, házirgi kunga shekem jergilikli hám shet el ilimpazlardıń dóretpelerinde hám arnawlı baspalarda tarmaqlı keńligin esaplaw hám tolıq anıqlaw usıllarına birden-bir jantasıw joq. Arnawlı ádebiyatda ámeldegi bolǵan tarmaqlı keńligi kontseptsiyasınıń tómendegi modifikatsiyaları ámeldegi: teoriyalıq, nominal, normal, nátiyjeli,ámeliy, haqıyqıy hám basqalar. Bul kriteryanı anıqlawdıń túrli stilistik jantasıwın, sonıń menen birge, haqıyqıy jol sharayatında ótkezgishlik kórsetkishine tásir kórsetetuǵın kóplegen faktorlardı sáwlelendiredi. Tuwrısıda, sol sebepli esapqa alınǵan faktorlar sanına hám olardıń hár birewiniń birdey baylanıs jolları ushın tásirin bahalawdıń anıqlıǵına qaray, tarmaqlı keńligi sezilerli dárejede parıq etedi.Jollardıń birdey dárejedegi kesilispesinde hám kesilisken orınlarda eki tiykarınan hár qıylı múmkinshilikler bar. Birinshi halda, etarli tıǵızlıqtaǵı transport aǵımı turaqlı dep esaplanıwı múmkin. Ekinshi bahalawdıń ayriqsha ózgesheligi transport qurallarınıń svetofordı tártipke salıwdan kelip shıǵıp kesilisiw baǵdarları boyınsha ótiw ushın udayı tákirarlanatuǵın aǵım úzilisleri esaplanadı.Hár qıylı modifikatsiyalarǵa qaytıp, ápiwayı hám anıqlaw klassifikaciyalawdı maqset etip alǵan halda, tarmaqlı keńligi túsinigin uchge bolıw múmkin: esaplanǵan PP, haqıyqıy RF hám normativ Pn Esaplanǵan tarmaqlı keńligi hár qıylı dizayn formulaları boyınsha teoriyalıq tárepten anıqlanadı. Onıń ushın transport aǵımınıń matematikalıq modelleri hám ilgeri qısqasha kórip shıǵılǵan izertlew maǵlıwmatlarınıń ulıwmalastırılıwına tiykarlanǵan impirik formulalar qollanılıwı múmkin. Haqıyqıy múmkinshiliklerdi anıqlaw tek ámeldegi jollarda hám ámeldegi jol sharayatında ámelge asırılıwı múmkin. Bul maǵlıwmatlar, úlken ámeliy áhmiyetke iye, sebebi olar málim bir tezlik hám háreket qawipsizligin támiyinlewde tarmaqlı keńligin anıq bahalawǵa múmkinshilik beredi. Biraq, obektiv qawipsizlik maǵlıwmatların alıw uzaq waqıt talap etedi. Haqıyqıytarmaqlı keńligi de ámeliy dep ataw
7.Jollarda tig’izliqtin’ payda boliw sebepleri. Avtomobil jollarinin’ turli bolimlerin otkeriw qabiletlerin matematikaliq modellestiriw. Transport ha’m piyadalar ag’islarin sawlelendiriwshi modeler.
Transport aǵımınıń tıǵızlıǵı asqan tárepke transport quralları aralıq aralıǵınıń azayıwı, tezliktiń tómenlewi, aydawshılardıń psixologiyalıq jumıs rejiminiń qıyınlasıwı ulıwma jol háreketiniń qolaysızlıǵına alıp keledi. En úlken transport aǵımınıń tıǵızlıǵı transport qurallarınıń toqtap qalıw («zator») jaǵdayında baqlanadı. Transport aǵımınıń tıǵızlıǵın qiyidagicha bahalaw múmkin. bul jerde: Nbitta polosadagi háreket muǵdarı, avt /soat, avtransport aǵımınıń tezligi km /soat. Bul kórsetkish háreket muǵdarı «N» hám jol sharayatı ózgeriwine baylanıslı sebebi joqarıda aytıp ótkenimizdek, «N» kórsetkishi ózgeriwshen. Mısalı «q» xalıq punktine jaqınlasıwda tómendegishe ózgeredi. Keltirilgen (2. 6 ) formula daǵı qandayda bir-bir eki kórsetkish málim bolsa, úshinshi kórsetkishni tabıw ańsat. Transport aǵımınıń háreket rejimin baqlawda bunday baylanısıw qolaylıq beredi. Jol bólekleri yamasa ulıwma jol boyınsha transport aǵımınıń jaǵdayın xarakteristikalawda tıǵızlıq kórsetkishi arqalı bahalaw obiektiv nátiyje beredi. Tıǵızlıqtı bilgen halda «harakat muǵdarızichlik» grafigini qurıw múmkin, onıń járdeminde bolsa jol bóleginiń ótkeriw qábileti hám háreket tezligi anıqlanadı. Transport aǵımınıń tıǵızlıǵın aerofos'yomka yamasa joldıń qaptal tárepinen biyik orından kinos'yomka qılıw arqalı anıqlanadı. Joldıń ótkeriw qábiletivaqt birligi ishinde joldı málim kesiminen ótkeriw múmkin bolǵan avtomobiller sanı, ol avt /soatda yamasa avt/sutkada anıqlanadı. Joldıń ótkeriw qábileti háreket tezligine hám háreketti sırtqıl etiwge kóp tárepten baylanıslı. Ótkeriw qábiletin tómendegi túrlerge ajıratıw múmkin:
- maksimal teoriyalıq ótkeriw qábiletibu túrdegi avtomobillerdi qolay jol sharayatından ideallastırılgan tártipte ótkeriw múmkin bolǵan sanı. Onı transport aǵımınıń dinamikalıq formulası járdeminde anıqlanadı ;
- ámeliy ótkeriw qábiletiqulay obhavo sharayatında konkret jol bóleginen málim háreket rejimine kóre avtomobillerdi maksimal ótkeriw múmkin bolǵan sanı.Avtomobil jolınıń maksimal teoriyalıq ótkeriw qábileti tómendegi empirik formula arqalı anıqlanadı.Transport aǵımınıń tıǵızlıǵı, joldıń ótkeriw qábileti hám júklengenlik dárejesi kórsetkishlerin bahalaw Transport aǵımınıń tıǵızlıǵı asqan tárepke transport quralları aralıq aralıǵınıń azayıwı, tezliktiń tómenlewi, aydawshılardıń psihologik jumıs rejiminiń qıyınlasıwı ulıwma jol háreketiniń qolaysızlıǵına alıp keledi. Eń úlken transport aǵımınıń tıǵızlıǵı transport qurallarınıń toqtap qalıw («zator») jaǵdayında baqlanadı. Transport aǵımınıń tıǵızlıǵın qiyidagicha bahalaw múmkin. bul jerde: N-bir polosadagi háreket muǵdarı, v-transport aǵımınıń tezligi kmsoat. Bul kórsetkish háreket muǵdarı «N» hám jol sharayatı ózgeriwine baylanıslı sebebi joqarıda aytıp ótkenimizdek, «N» kórsetkishi ózgeriwshen. Mısalı «q» xalıq punktine jaqınlasıwda tómendegishe ózgeredi. Keltirilgen formula daǵı qandayda bir-bir eki kórsetkish málim bolsa, úshinshi kórsetkishni tabıw ańsat. Transport aǵımınıń háreket rejimin baqlawda bunday baylanısıw qolaylıq beredi. Jol bólekleri yamasa ulıwma jol boyınsha transport aǵımınıń jaǵdayın xarakteristikalawda tıǵızlıq kórsetkishi arqalı bahalaw Obiektiv nátiyje beredi. Tıǵızlıqtı bilgen halda «harakat muǵdarı -tıǵızlıq» grafigini qurıw múmkin, onıń járdeminde bolsa jol bóleginiń ótkeriw qábileti hám háreket tezligi anıqlanadı. Transport aǵımınıń tıǵızlıǵın aerofos'yomka yamasa joldıń qaptal tárepinen biyik orından kinos'yomka qılıw arqalı anıqlanadı.