Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti "moliya" kafedrasi

Buxgalteriya hisobining jadval – avtomatlashtirilgan shakli. 
Buxgalteriya hisobining ushbu shakli elektron hisoblash mashinalarini qo‘llashga 
asoslangan. 
Hisoblash texnikalarining rivojlanishi, ularni xalq xo‘jaligining hamma sohalarda keng 
qo‘llanilishi iqtisodiy samaradorlikga erishishning asosiy omillaridan biridir. 
Buxgalteriya hisob ishlarini takomillashuviga erishish, ular samaradorligini oshirish 
maqsadida ishlarini mexanizatsiyalashtirish natijasida Buxgalteriya hisobining jadval – 
avtomatlashtirilgan shakli vujudga keldi. 
Hisob ishlarida EXM laridan foydalanish yordamchi qo‘yidagi imkoniyatlarni yaratiladi: 
1. hisob ishlari bilan band bo‘lgan xodimlar soni qisqaradi. 
2. hisob xodimlari mehnat unumdorligi oshishiga erishiladi. 
3. hisob ma’lumotlari qayta ishlanishi tezlashadi. 
4. hisob ma’lumotlaridan foydalanishni operativligini ta’minlanadi. 
5. moddiy javobgarlik ustidan nazoratni kuchaytirilishiga erishiladi. 
6. korxonalar mulkchilik saqlanishi ustidan nazorat kuchaytiriladi: 
7. hisob ishlari bilan bog‘liq xarajatlar kamayishiga erishiladi. 
Buxgalteriya hisobining jadval-avtomatlashtirilgan shakli asosida buxgalteriya hisobi 
usuli asosiy elementidan hujjatlashtirish yotadi. Ammo, shunga ahamiyat berish zarurki, 
hujjatlardagi ma’lumotlarni guruhlash, umumlashtirish hisoblash mashinalari yoki 
kompyuterlar yordamida amalga oshiriladi. 
Hisob ishlari kompyuterlarda amalga oshiriladigan korxonalarda hisob ma’lumotlari 
hisob registrlarida yoki hisoblash mashinalarini ma’lumot tashuvchilarida saqlanadi, ya’ni 
masalan, disketlarda. 

---

Buxgalter ish joylarini kompyuter bilan ta’minlanishi avtomatlashtirilgan ish joylari 
(ARM)ni yaratilishiga asos bo‘ladi. 
EXMlardan hisob ishlarida foydalanish iqtisodiy samaralar bilan birga korxonalarda 
boshqarishning avtomatik tizimini yaratilishi bilan birga olib boriladi. 
Boshqarishning avtomatik tizimi korxonalar xo‘jalik faoliyatini boshqarishdagi vazifalar 
kompyuterlarni qo‘llash yordamida bajariladi. 
Boshqarishning avtomatik tizimi (ASUP) korxona xo‘jalik faoliyati davomida yuzaga 
keladigan muammolar, vazifalarni operativ ham etishni tegishli chora-tadbirlar belgilanishini, 
qarorlar qabul qilinishini ta’minlaydi. SHuningdek, chora-tadbirlarni amalga oshirilishi, qarorlar 
bajarilishi ustidan nazoratni operativligi ham ASUP tizimi yordamida ta’minlanadi. 
Eldon S. Hendrikson Michael F. Van Breda. Accounting theory asarida quyidagi fikrlarni 
bildirishgan: