40
soyaning uchi aylanalarga tugri kerlganda nukta bilan berlgilab boriladi. Bunda tushgacha
kozikchadan tushgan soyaning tobora kiskarib, berlgilangan
nuktalar aylanalarning
bir tomonida, tushdan keryin esa soya uzaya borib, berlgilangan nuktalar
aylanalarning ikkinchi tomonida kolayotganini kurish mumkin. Xar bir aylanadagi berlgilangan
karama-karshi ikki nukta uzaro tutashtiriladi. Sungra bu chiziklarning xar biri terng ikkiga bulinadi.va
chiziklarni terng ikkiga buladigan bu nuktalar chizik bilan tutashtiriladi. Bu chizik gerografik merridian
yunalishini kursatadi.
Kerchasi xavo ochik paytida Kutb yulduziga karab xam gorizont tomonlarini aniklash mumkin. Kutb
yulduzi taxminan shimoliy gerografik kutb terpasida turadi. Kutb yulduziga
karab biron nuktadan
gerografik merridian utkazish uchun bu nuktada turiladi va turgan nuktadan Kutb yulduziga tomon
bulgan yunalish aniklaniladi. Bu yunalish berrilgan nuktadan utkazilgan gerografik merridian
yunalishini kursatadi.
Гномон
Joydagi biror nuktadan Oy, Kuyosh xamda joydagi ba'zi bir prerdmertlar yordamida
taxminiy bulsa-da, gorizont tomonlarini aniklash mumkin. Kadim zamonlardanok kishilar
gorizont tomonlarning nomlarini Kuyoshning chikish va botishi bilan boglab kerlganlar.
Lerkin Kuyosh xar doim sharkdan chikib garbga botaverrmaydi.Kuyosh fakat kun-tun
terngligi kunlaridagina (21 mart va 23 serntyabr) sharkdan chikib garbga botadi. Bu paytda
taxminan ertalab soat 7
da Kuyosh sharkda, kunduzi soat 1 da janubda , kerch soat 7 da
garbda buladi. Kerchasi xavo budut bulib, Kutb yulduzini kuzatish mumkin bulmasa, lerkin
Oy bulutlar orasida onda -sonda kurinib tursa, gorizont tomonlarini aniklash mumkin. Oy
tulin paytida u doim Kuyosh ruparasida turadi. Bu vaktda oy yarim kerchada, ya'ni kerchasi
Ж
41
soat 1
da janubda, soat 7 da garbda, soat CAPut!' da esa sharkda buladi. Kuyosh bilan tulin
oy oraligi bir-biridan 12 soatga fark kiladi. Dermak tulin oy va soat bilan xam gorizont
tomonlarini aniklash mumkin ekan. Merridian yunalishini bir oz noanik bulsa - da joyning
rerlfi, usimlig va boshka xususiyatlari buyicha xam aniklasa buladi.
M: erta
baxorda tog, kir, terpalik, vodiy,jar va soylarning janub tomonida kor shimol
tomonidagiga Karaganda terz eriydi. Tog yoki terpaning janub tomonidagi usimliklar
shimol tomondagiga karagnada erta kuriy boshlaydi. Mervali daraxtlarning
janub tomoniga
karagan shoxidagi mervalari terzrok pishadi. Daraxt va katta toshlar ustida usgan mayda
usimliklar shimol tomonda kalinrok janubda esa siyrak buladi. Bunday berlgilar tabiatda
juda kupdir.
Dostları ilə paylaş: