Termiz muhandislik texnologiya instituti yengil sanoat va kimyo texnologiyalar fakulteti «kimyoviy oziq ovqat texnologiyalar» kafedrasi

Uskunalarning asosiy ko‘rsatkichlari
Texnologik uskunalarning ishi texnik xarakteristikasini tashkil qiluvchi texnologik va texnik ko‘rsatkichlari orqali ifodalanadi. Ularga odatda quyidagilar kiradi:
- Quvvati, ya’ni qayta ishlanadigan xom ashyo yoki ishlab chiqariladigan mahsulotning vaqt birligidagi miqdori;
- sarflanadigan energetik quvvat, vaqt birligidagi issiqlik yoki sovuqlik miqdori, elektr energiyasi bilan ifodalanadi;
- elektr energiyasi ko‘rsatkichlari (kuchlanish, chastota, fazalar soni) issiqlik tashuvchi ko‘rsatkichlari (harorati, bosimi). Sovuqlik tashuvchi ko‘rsatkichlari( turi, harorati);
- xom-ashyo va ishlab chiqaradigan mahsulot ko‘rsatkichlari;
- uskuna va uning ayrim elementlari va qismlari ishlash rejimi ko‘rsatkichlari – bosim, harorat, aylanish chastotasi va boshqalar;
- uskuna gabarit o‘lchamlari va massasi;
- ekspluatatsiya sharoitlari (ishlab chiqarish binosi xarakteristikasi, harorati va havoning nisbiy namligi)
Uskuna texnik xarakteristikasi uning konkret mahsulot turini ishlab chiqaradigan texnologik operatsiyani bajara olishga yaroqli ekanligini aniqlab beradi.


PASTERIZATOR
Pishloq ishlab chiqarishda sut pasterizatsiya qilinadi va yuvish temperaturasigacha sovutiladi. So'nggi vaqtgacha sutga issiqlik bilan ishlov berish siquvchi barabanli pasterizatorlarda yoki uzoq vaqt pasterizatsiyalovchi vannalarda, sovutish esa - huddi shu vannalarda yoki sovutgichlar yordamida qilinar edi. Bu texnologik jarayonni texnologik darajasini oshirish uchun OPL-5 plastinkali uskuna ishlab chiqarish jarayoniga tadbiq etildi.
OPL-5 va 0PL-10 nordon sut mahsulotlari va pishloq ishlab chiqaruvchi liniyalarni o'z ichiga oladi.
OPL-5 va 0PL-10 apparatlarinining konstruktsiyasi 0PL-3M 0PL-U5 kabi pasterizatsiya - sovutish uskuna apparatlariga ko'p jihatdan o'xshash. Ularning o'ziga xosligi shundan iboratki, ularda suv va rassol sovutish bo'limlari yo'q. Bu uskunalarda bunday bo'limlarga ehtiyoj yo'q, chunki sut faqat regenerativ bo'lim yordamida 32-36°C gacha sovutiladi. Bundan tashqari, apparatdan chiqayotgan sovutilgan sutning temperaturasini keragicha miqdorda issiq pasterizatsiyalangan sut qo'shib nazorat qilinadi.
Kefir ishlab chiqarishda sutning temperaturasi 87-92°C orasida bo'lishi va bu temperatura 5-10 daqiqa davomida ushlab turilishi lozim. Sutning sovutish temperaturasi 20-50°C oralig'ida bo'ladi. Nodron sut mahsulotlarini tayyorlash sutni 60-95 °C temperaturada va 150-200 atm bosimda gomogenlanizatsiyalanishni talab etadi.
OPL-5 uskunasining ishlash tartibi quyidagilardan iborat: Xom sut 5-10°C temperaturada oraliq bachokka tushadi va undan markazga yo'nalgan nasos yordamida regeneratsiyalovchi bo'limga uzatiladi. Bu yerda issiq sut yordamida 48-80°C gacha isitiladi. Regeneratsiya bo'limidan sut markazga yo'nalgan tozalovchidan o'tadi va pasterizatsiyalovchi bo'limga 87-92°C gacha (pishloq ishlab chiqarish uchun 74°C gacha) issiq suv yordamida isitish uchun kelib tushadi.

Pasterizatsiya bo'limidan so'ng sut gomogenizatsiyalanadi va saqlovchiga kelib tushadi. Saqlovchi silindrsimon idish bo'lib, unda idishni teng ikkiga bo'ladigan ajratgich o'rnatilgan. Silindrsimon idishning tag qismiga ikkita shtutser o'rnatilgan bo'lib, ular sutni idishga quyish va idishdan chiqarish uchun xizmat qiladi. Idishga ochiladigan qopqoq o'rnatilgan bo'lib, u ish vaqtida boltlar yordamida yopiladi.

Sut saqlovchiga shtutser orqali kelib tushadi va avval ajratgichni undan so'ng idishni batamom to'ldiradi va ikkinchi shtutser orqali chiqib ketadi. Sut 87-92°C temperaturada 6-7 daqiqa davomida saqlanadi.
OPL-IO uskunasi ikkita huddi shunday saqlovchilar bilan jihozlanadi, ular ketma-ket o'zaro birlashtiriladi.
Sut liniyasida gomogenizator va saqlovchi o'rtasiga avtomatik o'tkazuvchi klapan o'rnatiladi. U texnologik jarayon buzilganda sutni oraliq bachokka takroran pasterizatsiya uchun qaytaradi.
Saqlovchidan sut sovutish uchun regeneratsiya bo'limiga kelib tushadi va xom sovuq sut yordamida 23-20'°C gacha sovutiladi (kefir ishlab chiqarishda sutni rezervuar usulida sovush temperaturasi) pishloq ishlab chiqarishda sut temperaturasini o'zgartirish uchun (30-35 ^oC), bir qator nordon sut mahsulotlarini - atsedofilni (36°C), "snejok" (45°C), "yujniy" (50°C), ichimliklarini va boshqalarini chiqarish trubasi o'rnatiladi. Undan sut saqlovchi keyin sutni sovutish liniyasiga uzatishlar.
Sovuq sutga qo'shiladigan issiq sutning miqdori kerak temperaturaga qarab ventil yordamida nazorat qilinadi. Pasterizatsiyalangan sovutilgan sut shisha bankalarga achitish uchun kelib tushadi.
OPL-5 pasterizatorning texnik tavsifi.
- Ko'rsatkichlari:
Ishlab chiqarish kuchi: 5000l/soat
Ish tartibi:
pishloq ishlab chiqarishda

KURS ISHI 1