Termiz muhandislik texnologiya instituti yengil sanoat va kimyo texnologiyalar fakulteti «kimyoviy oziq ovqat texnologiyalar» kafedrasi

Pasterizatorlar-Yopiq turdagi isitish apparatlarining foydalanishda qulayligi avvallari konstruktorlarni diqqatini jalb qilmagan edi. Birinchi pasterizator - isitkichlar aralashtirgichli idish bo'lib, tashqaridan bug' bilan isitilar edi.
Suyuqlik aralashtirgichning vali o'tadigan idish tagining o'rta qismiga kelib quyiladigan aralashtirgichli rezervuar gidrodinamik harakatiga ko'ra markazga yo'naltirilgan nasosni eslatadi.
Bunday oddiy sxema bo'yicha tayyorlangan isitgich sut mahsulotlari ishlab chiqarish sanoati ish boshlagan birinchi davrlarda keng qo'llanildi. Apparat qo'llanishda arzon, oddiy va ishonchli bo'lib chiqdi. U nafaqat suyuqlikni isitib bermasdan, uni biroz balandlikka ko'tarib ham berib, ko'p hollarda qulay bo'ldi va nasosni ishlatish kerak bo'lmadi. Shuning uchun aralashtirgichni bug'li pasterizator tez tarqaldi va isitkichning keng qo'llaniladigan turiga aylandi.
Texnik progress bu apparatni ham sovutgichga o'xshash o'zgartirdi. Tanqidiy yondoshgan holda apparatga o'zgartirishlar kiritildi va uni konstruksiyalar bilan almashtirish masalasi qo'yildi.
Kelgusida biz bug'li pasterizatorni chuqur o'rganamiz, chunki uning keng qo'llanilishi uchun o'rganishimizga ketadigan mehnatimizni oqlaydi.
O’xshash uskunalar.
Uzluksiz oqimda pasterizatsiyalash uchun qurilma
Uzluksiz oqimda pasterizatsiyalash uchun mahsulot nasos yordamida trubani yoki plastinkani y.a.o'.uzatiladi. Jarayon uzluksiz, qo'l kuchisiz o'tadi. Uzluksiz ishlovchi pasterizatorga quyidagi talablar qo'yiladi:

• 
  pasterizatorning barcha qismlarida qizish bir me'yorda o'tishi;
  
• 
  qizdirilayotgan suyuqlikni harorati asta-sekin ko'tarilishi va saqlash davrida bir me'yorda qolishi;
  
• 
  pasterizatsiyalash anaerob sharoitda o'tishi, pasterizatorda havo qoladigan bo'shliq bo'lmasligi kerak.
  
• 
  pasterizatordan chiqayotgan mahsulot sovigan bo'lishi;
  
• 
  bug' bilan sterilizatsiyalash uchun apparatga o'tishi mumkin bo'lishi, tekshirish, ta'mirlash va tozalash uchun oson yechilishi va yig'ilishi kerak.
  

Plastinkali pasterizatorlar ixcham va ishlab chiqarish quvvati yuqori hisoblanadi. Ularda ishlov berilayotgan yaroqlikni harakat yo'nalishi bo'yicha quyidagi jarayonlar sodir bo'ladi.

• 
  apparatga kelayotgan mahsulot qisman chiqayotgan mahsulot bilan (pasterizatsiyalanganlar) qiziydi. (issiqlik rekuperatsiya seksiyasida);
  
• 
  mahsulot belgilangan haroratgacha issiq suv va big' bilan qizishi
  
• 
  ( pasterizatsiya seksiyasida).
  

P-11-EB tipidagi plastinkali pasterizator. Bu pasterizator pivo va sharbatlarni pasterizatsiyalash uchun ishlatiladi. Uning (qimirlamaydigan) harakatlanmaydigan tayanchiga гафрированный plastinkalar va siqish plitasi o'rnatilgan. Siqish plitasini chaykalarni burash natijasida plastinkalar zich siqiladi (yig'iladi). Rezina qistirmalar esa (prokladka) birikkan joylarda germetiklik va ikkita plastina orasidagi ma'lum masofani ta'minlab beradi. Yig'ilgan plastinalar rekuperatsiya, psterizatsiya, ushlab turish va sovutish seksiyalarni hosil qiladi.
Apparat avtomatik termoregulyator (issiqlik rostlagich) bilan jihozlangan bo'lib, u pasterizatsiya seksiyasidan chiqayotgan mahsulotni haroratga qarab isituvchi (yoki) sovutuvchi agentni berishini boshqarib turadi.
OPU-5M markali plastinkali pasterizator.Uzluksiz ishlovchi by paterizator texnologik jarayonini avtomatik boshqarib ozuqa mahsulotlarini yopiq oqimda ingichka qatlamda tez pasterizatsiyalash, qisqa muddat ushlash va suvutish uchun tavsiya etiladi.
Mahsulot rekuperatsiyani birinchi seksiyasiga kelib, u yerda 39⁰C gacha pasterizatsiyalangan mahsulotni issiqligi hisobiga qiziydi. Mahsulot bu seksiyadan separatorda tozalash uchun apparatdan chiqarishi mumkin, so'ng mahsulot ikkinchi rekuperatsiya seksiyasiga o'tadi va u yerda 62°C gacha ma'lum muddat ushlab turilgan issiqligi hisobiga qiziydi. Shundan so'ng ishlov berilayotgan mahsulot pasterizatsiyalash seksiyasiga o'tadi va u yerda nasos yordamida boylerdan berilayotgan qarama-qarshi oqimda berilayotgan issiq suv (79-80° C) oqishi bilan 76⁰ C gacha qiziydi.
Pasterizatsiya haroratigacha qizigan mahsulot ushlab turish seksiyasiga undan keyin sovushi uchun rekuperatsiya seksiyasini ikkinchi va birinchi seksiyalariga o'tadi. Bu seksiyalarda mahsulot o'zini issiqligini ko'p miqdorini apparatga kelayotgan mahsulotga berib 19⁰ C gacha soviydi. Shundan so'ng mahsulot suv bilan sovutish seksiyasiga o'tib, u yerda 11°C gacha soviydi .Mahsulotni oxirgi sovush jarayoni "rassol" bilan sovutish seksiyasiga o'tadi, shundan so'ng mahsulot avtomatik chiqaruv klapani orqali apparatdan saqlash sig'imiga yoki quyish uchun yuboriladi.
Pasterizator ichki OPU-3M va OPU-BM tipda ishlab chiqariladi. Ularni ishlab chiqarish quvvati soatiga 3000, 5000 metr.Bundan tashqari VP1-^₂,5 , VP1- U₅ markali pasterizatorlar ham mavjud.
Pasterizator-sovutishni sut zavodining fundamentsiz poliga apparat oyoqlaridagi uskunalari yordamida tekis qilib o'rnatiladi.Apparatning barcha elementlarini ko'zdan kechirib ularning tozaligi va ishga layoqatligiga, shuningdek, issiqlik almashinuvchi plastinkalarning to'g'ri joylashganligiga ishonch hosil qilgandan so'ng, ular raqamlarga ko'ra yig'iladi.
Plastinalar va oraliq plitalar qo'l yordamida tyagalar bo'yicha ish joyiga harakatlantiriladi. Plastinalar va plitalarni harakatlantirishda oson bo'lishi uchun qisuvchi uskunalarning tyaga va rezbalar ish yuzasi yengil moylanadi. Issiqlik almashinuvchi plastinalari va plitalarni so'nggi qismi maxsus kalit yordamida vintli qisgich bilan amalga oshiriladi.
Issiqlik bo'limlarining germetik darajasidagi qisishga erishish uchun pastki va yuqori rasporkalardagi strelka ikkala tyagadagi vertikal rasporka markaziga to'g'ri kelishi kerak. Bunda, ikki vintli qisgich borligini hisobga olib, har bir vintli uskuna qiyshaymasligi uchun bir tekis tortish kerak.
Uskunani ishga tushirishdan avval u tozalanadi, yuviladi va qaynoq suv yordamida sterizatsiya qilinadi, uskunani yechmasdan yuvilganda esa - maxsus uskunalar va yuvish vositalari yordamida yuviladi. Keyingi yuvish usuli faqatgina bronza va alyuminiydan yasalgan detallar uskunada bo'lmasagina qo'llanadi.
Uskuna ishini to'xtatish uchun sut kelishi to'xtatiladi va uni o'rniga suv beriladi. Sut apparatdab batamom chiqib ketgandan so'ng par, issiq suv va rassol o'chiriladi., sut tozalagichlar o'chiriladi, boshqaruv shitidan tok o'chiriladi va rassolning hammasi chiqariladi. Shundan so'ng uskunaning barcha qismlari sanitar tozalanadi. Tozalash va yuvish vaqtida metall shetkalar va boshqa abraziv metallardan foydalanish mumkin emas.
Mahsulotni yuqori temperaturada qizdirish bilan ishlaganda (yuqori temperaturali pasterizatsiya) apparatni himoyalovchi kojux ta'minlash zarur.
Ishdan tashqari vaqtda rassolni apparatda qoldirish mumkin emas, u to'laligicha chiqarib tashlanishi, bo'limlar yuvilishi kerak, aks holda plastinalar korroziyaga uchrashi sababli ishga yaroqsiz holga kelishi mumkin.
Uskunaning cho'yan qismlari ozgina smazkasi bor mato bilan artilishi apparatga yaxshi tashqi qiyofa beradi va bo'yalgan qismlarni himoya qiladi.
Ekspluatatsiya vaqtida pasterizatorning plastinalaridagi rezina prokladkalar yaroqsiz holga kelishi mumkin. Buni plastinalarni siqish bilan kompensatsiya qilish mumkin. Maksimal qisishni 0.2mm ni plastinalar soniga ko'paytirilgan songacha amalga oshirish mumkin. Shunda ham mahsulot oqib ketsa, unda prokladkani almashtirish kerak bo'ladi.
Barcha elektrodvigatellar ishga tushurish apparaturasi va boshqaruv shit yerga ulangan bo'lishi kerak. Yerga ulangan uskunalarning ishga yaroqliligini muntazam va yaxshilab tekshirib turish lozim.