Termodinamikanıń ekinshi baslaması
Yüklə 165,64 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
İonlıq baylanıs.
Geypara jaǵdaylarda elektrlik jaqtan neytral bolǵan atom basqa sorttaǵı atomnıń elektronların ózine tartıp alıp teris zaryadqa iye ionǵa aylanadı. Bir elektrondı tartıp alǵan atom bir valentli ionǵa, eki elektronlı tartıp alǵan atom eki valentli ionǵa aylanadı. Al elektronın joǵaltqan atom da óz gezeginde oń zaryadlı ionǵa aylanadı. Zaryadı hár qıylı belgige iye ionlar arasındaǵı óz-ara tartısıw kúshi (Kulon kúshi) elektrlik jaqtan neytral molekulalardıń payda bolıwın támiyinleydi. Fizikalıq kóz-qaras boyınsha ionlıq baylanıs elektronnıń zaryadına eselik zaryadlar almasıw arqalı ámelge asadı. Eger elektronnıń zaryadına pútin san eselenbegen zaryad almasıw bolǵan jaǵdaylarda kovalentlik baylanıs dúziledi. Kovalentlik baylanıs. İonlıq baylanıs kóp sandaǵı molekulalardıń qalay payda bolatuǵınlıǵı túsindire almaydı. Onday molekulalar sıpatında, mısalı, O2, N2, N2 molekulaların kórsetiwge boladı. Bul molekulalardıń quramındaǵı atomlardıń ekewi de teń huqıqlı. Sonlıqtan olardıń birewi oń , ekinshisi teris zaryadlanadı dep ayta almaymız. Usınday molekulalardaǵı atomlar arasındaǵı baylanıs kovalent baylanıs dep ataladı. Kovalent baylanıstı túsiniw tek kvant meхanikası járdeminde ámelge asırıladı. Biraq bul baylanıstıń fizikalıq mánisi klassikalıq fizika tiykarında da beriliwi múmkin. 24 Eki oń zaryad bir birinen iyteriledi. Usı eki birdey bolǵan zaryadtıń ortasına absolyut mánisi boyınsha eki oń zardtıń qosındısına teń teris zaryadlanǵan bóleksheni jaylastırayıq. Bunday jaǵdayda teris zaryad tárepinen oń zaryadlanǵan bólekshelerge oń zaryadlanǵan bólekshelerdiń iyterisiw kúshinen 4 ese úlken bolǵan tartısıw kúshi tásir etedi. Nátiyjede oń zaryadlanǵan bólekshelerge olardı jaqınlastıratuǵın kúsh tásir etedi. Teris zaryadqa oń zaryadlar tárepinen tásir etetuǵın kúshler óz-ara teń lesedi. Kovalentlik baylanıs tap usınday jollar menen ámelge asadı. Bunday baylanıs penen eki kislorod atomınan molekulanıń payda bolıwı ushın baylanıs dúziwshi eki atom sırtqı elektron qabıǵında jaylasqan elektronlardan ortalıqqa elektronların shıǵaradı. 25 Juwmaq Bul kurs jumisin jaziw arqali tomendegiler tuwrali tusinikke iye boldiq, Molekulalardaǵı baylanıs kúshleri. İonlıq baylanıs. Kovalentlik baylanıs. Qattı denelerdegi molekulalar arasındaǵı kúshler. Suyıqlıqlardıń qurılısı. Van-der-Vaals kúshleri. Molekulalar arasındaǵı óz-ara tásirlesiw potentsialı. Molekulalar sisteması. Suyıq hám gaz tárizli hallar. Karnonıń ekinshi teoreması. Klauzius teń sizligi. Entropiya. Termodinamikanıń ekinshi baslaması. Termodinamikanıń ekinshi baslamasınıń statistikalıq ekenligi. Qaytımsız protseslerdegi entropiyanıń ózgeriwi. Jumıs islewdegi entropiyanıń tutqan ornı. Termodinamikanıń ekinshi baslaması. Bulardan soni bildik, . Karno tsikli menen islewshi qaytımsız mashinanıń paydalı tásir koeffitsienti tap sonday jıllılıq beriwshi hám jıllılıq qabıl etiwshi dúzilisleri bar qaytımlı mashinanıń paydalı tásir koeffitsientinen barlıq waqıtta kem bolatuǵınlıǵın ań sat dálillewge boladı. Bul jaǵdayda birdey Karno tsikli boyınsha isleytuǵın qaytımlı hám qaytımsız mashinalardıń paydalı tásir koeffitsientlerin salıstırıw haqqında gáptiń ketip atırǵanlıǵın esletip ótemiz. Karnonıń qaytımlı tsikliniń paydalı tásir koeffitsientiniń temperaturaları Karno tsiklındaǵı qızdırǵısh hám salqınlatqıshlardıń temperaturaları menen birdey bolǵan qızdırǵısh hám salqınlatqıshları bar basqa qálegen qaytımlı tsikldiń paydalı tásir koeffitsientinen úlken bolatuǵın eken. Bazı bir jıllılıq qabıl etkish hám jıllılıq bergishke iye Karno tsikli boyınsha islewshi qaytımsız mashinanıń paydalı tásir koeffitsienti sonday jıllılıq qabıl etkish hám jıllılıq bergishke iye Karno tsikli boyınsha islewshi qaytımlı mashinanıń paydalı tásir koeefitsientinen barlıq waqıtta da kishi boladı. İzolyatsiyalanǵan sistemalardaǵı protsesslerde entropiya kishireymeydi. İzolyatsiya etilmegen sistemalarda protsesslerdiń хarakterine baylanıslı entropiyanıń úlkeyiwi da, kishireyiwi de, ózgermey qalıwı da múmkin. Termodinamikanıń birinshi baslaması bolsa protsesslerdiń baǵıtı tuwralı aytıwǵa múmkinshilik beredi. Biraq ekinshi baslamanıń áhmiyeti tek usınıń menen juwmaqlanbaydı. Ekinshi baslama temperaturanıń sanlıq ólshemi haqqındaǵı máseleniń sheshiliwine hám termometrlik dene menen termometrdiń qurılısınan ǵárezsiz bolǵan ratsional temperaturalıq shkalanı payda etiwge alıp keledi. Ekinshi baslama birinshi baslama 26 menen birgelikte denelerdiń kóplegen makroskopiyalıq parametrlerleri arasındaǵı dál sanlıq qatnaslardı ornatadı. Usınday dál qatnaslardıń barlıǵı termodinamikalıq qatnaslar dep ataladı. İzotremalıq protseste erkin energiya potentsial energiyanıń ornın iyeleydi. Teris belgi menen alınǵan onıń ózgerisi islengen jumısqa teń . Bul tek izotermalıq protseste orın aladı. Iqtıyarlı protseste jumıs erkin energiyanıń ózgerisine teń emes. Adiabatalıq jaqtan izolyatsiyalanǵan sistemanıń teń salmaqlıq halı entropiyanıń maksimum mánisinde júzege keledi. Bul oyımızda jıllılıq berilmey yamasa alınbay ámelge asatuǵın ótiwdiń ámelge asıwı múmkin bir birine sheksiz jaqın jaylasqan hallar kishi entropiyaǵa iye bolatuǵınlıǵın bildiredi. Termodinamikanıń ekinshi baslaması bunday hallarǵa ótiwge tıyım saladı. Bul óz gezeginde adiabatalıq jaqtan izolyatsiyalanǵan sistemanıń halı entropiyanıń maksimum bolǵanlında ornıqlı bolatuǵınlıǵın bildiredi. |