Termodinamikanıń ekinshi baslaması

Erkin energiya yamasa Gelmgolts funktsiyası.
Hal funktsiyalarınıń sanı oǵada 
kóp bolsa da, joqarıda aytılıp ótilgen funktsiyalardan basqa hal funktsiyalarınıń
birazı máseleler sheshkende áhmiyetke iye emes bolıp shıǵadı. Biraq 
termodinamikalıq hal funktsiyaları arasında ayrıqsha áhmiyetke 1882-jılı Gelmgolts 
tárepinen keltirilip shıǵarılǵan erkin energiya iye boladı. (12) di bılay kóshirip 
jazamız 
İzotermalıq protsesste (T = const) sistema tárepinen islengen jumıs bılayınsha 
jazılıwı múmkin: 
(13) 
Demek izotremalıq protsestegi islengen sheksiz kishi jumıs tolıq differentsial, al 
shaması keri belgi menen alınǵan erkin energiyanıń ózgerisine teń eken: 
F = U- TS
(14) 

---

16 
(14) ke sáykes erkin energiya hal funktsiyalarınıń funktsiyası bolǵanlıqtan bul erkin 
energiyanıń ózi de hal funktsiyası bolıp tabıladı. 
İzotremalıq protseste erkin energiya potentsial energiyanıń ornın iyeleydi. Teris 
belgi menen alınǵan onıń ózgerisi islengen jumısqa teń . Bul tek izotermalıq 
protseste orın aladı. Iqtıyarlı protseste jumıs erkin energiyanıń ózgerisine teń emes. 
Gibbstiń termodinamikalıq funktsiyası.
Bul funktsiya 
G = F + pV = H -TS 
(15) 
teń ligi túrinde anıqlanadı. Bul jerde 
H = U + pV 
U, H , F , G termodinamikalıq funktsiyalarınıń barlıǵın da p , V, T, S 
ózgeriwshileriniń ekewiniń funktsiyası sıpatında kórsetiw múmkin. Basqa sóz 
benen aytqanda p , V, T, S ózgeriwshileri eki qatnas - hal teń lemesi hám 
termodinamikalıq teń lik penen baylanısqan. Sonlıqtan olardıń ekewi ǵana ǵárezsiz 
bolıwı múmkin.
Termodinamikalıq funktsiyalardıń tolıq differentsialların esaplaymız. dU tolıq 
differentsialı 
dU = TdS – pdV 
(16) 
Qalǵanları ań sat esaplanadı: 
dH = dU + pdV + Vdp = TdS +Vdp 
(17) 
dF = -SdT – pdV
(18) 
dG = -SdT + Vdp
(19) 
Keyingi tórt teń likten 
(20) 
Bul teń likler Maksvell qatnasları dep ataladı. 

---

17