Termodinamikanin I qanunu. I qanunun müXTƏLİf prosesləRƏ TƏTBİQİ

C_VdT = - P dV (26)

ifadəsini alarıq. Buradan

(27)

olduğundan adiabatik prosesdə temperaturun dəyişməsinin işarəsi həcmin dəyişməsinin işarəsindən asılıdır. Adiabatik prosesdə qaz genişləndikdə dV  0 olduğundan dT 0 olur, yəni genişlənmədə sistemin temperaturu azalır(sistem soyuyur). Qaz adiabatik yolla sıxıldıqda isə dV  0 olduğundan dT 0 olur, yəni bu zaman sistemin temperaturu artır (sistem qızır).

1 mol ideal qazın hal tənliyindən qazın qiymətini (P = RT/V ) (26) tənliyində nəzərə alaq:

C_VdT = - RT dV/V

Bu ifadənin hər tərəfini T-yə bölək:

İdeal qaz üçün R = C_P - C_V olduğundan sonuncu ifadəni aşağıdakı kimi yaza bilərik:

Bu ifadənin hər tərəfini C_V-yə bölək və (  1) ilə işarə edək. Onda alarıq ki:

(28)

İdeal qaz üçün C_P, C_V və eyni zamanda -nın temperaturdan asılı olmadığını qəbul edib, sonuncu ifadəni inteqrallasaq, alarıq:

lnT = (1-)lnV + const

lnT = (-1)lnV = const

və ya

ln V^-1T=const

Bu ifadəni potensiallayaq:

V^-1T= e^const =const^

(28) tənliyi adiabat tənliyi adlanır və prosesdə həcmlə temperatur arasındakı asılılığı ifadə edir. Göründüyü kimi adiabatik prosesdə V və T elə dəyişməlidir ki, onların hasili sabit qalsın. Belə proseslərdə V artdıqda ( adiabatik genişlənmədə) temperatur azalır, V azaldıqda isə (adiabatik sıxılmada) temperatur artır.

(28) tənliyindən istifadə edərək həcmlə təzyiq arasındakı asılılığı tapmaq olar. 1 mol qazın hal tənliyindən temperaturun qiymətini (28) ifadəsində yerinə yazsaq, alarıq:

və ya (29)

(29) ifadəsi ideal qazlar üçün Puasson tənliyi və ya adiabat tənliyi adlanır. -ya adiabat göstəricisi deyilir.

İndi isə ideal qazın adiabatik prosesdə işini hesablayaq. Adiabatik prosesin elementar işi üçün yaza bilərik ki:

A = - dU = - C_V dT (30)

İstilik tutumunun temperaturdan asılı olmadığını qəbul edib (30) ifadəsini T₁ – T₂ temperatur intervalında inteqrallayaq:

(31)

1 mol ideal qazın hal tənliyindən istifadə edərək T₁ və T₂-nin qiymətlərini tapaq.

və

T₁ və T₂-nin qiymətlərini (31) tənliyində yerinə yazsaq

və ya

Sonuncu ifadənin sağ tərəfinin surət və məxrəcini C_V-yə bölək, onda

(32)

alarıq.

(15) və (32) tənliklərinin müqayisəsi göstərir ki, həcmin eyni dəyişməsində adiabatik genişlənmə zamanı görülən iş izotermik genişlənmə zamanı görülən işdən azdır. Bu onunla əlaqədardır ki, eyni başlanğıc şəraitdə genişlənmənin istənilən mərhələsində adiabatik prosesdə təzyiq izotermiki prosesdəki təzyiqdən kiçik olur.