Texnologik qism

2.6. Yig`ish va payvandlash ishlarini normalash.
Ikki xil me’yorlash mavjud: vaqt me’yori va ishlab chiqarish me’yori. Vaqt me’yori bu ma’lum miqdor detalni sifatli qilib bajarish uchun ishchi sarflashiga yo‘l qo’yiladigan vaqt miqdoridir. Ishlab chiqarish me’yori deb vaqt birligi ichida bajarilishi mumkin bo'lgan detallar miqdoridir. Ishlab chiqarish me’yori ko'pincha payvandlash uchun pogon metrlarda, eritib qoplashda esa bir soat ichida eritib qoplanadigan metallning kilogrammda ifodalangan miqdori bilan belgilanadi. Me’yorlar vositasida mchnatga haq to’lash rostlanadi.
Vaqt me’yori quyidagi elementlardan tashkil topadi:

1. 
   tayyorlash-tugallash vaqti bu vaqt buyumlar partiyasiga beriladi va topshiriq olish, ko'rsatmadan o'tish, ish bilan tanishish, moslamalar hamda jihozlarni tayyorlash, ishni topshirish vaqtlaridan iborat bo'ladi;
   

1. 
   asosiy vaqt t_A detalga yoki 1 m chokka yoxud 1 m metallni kesishga beriladi; asosiy vaqt deb faqat payvanlash yoki kesish jarayonining o‘ziga (shu jumladan ish ni boshlashdan oldin me­tallni qizdirishga) sarflanadigan vaqtga aytiladi;
   

4. 
   yordamchi vaqt elektrodlarni almashtirishga, chokni o'lchash va ko’zdan kechirishga, chetlar hamda choklarni tozalash, buyumni o’rnatish va olib qo‘yish, choklarni tamg‘alash, boshqa payvandlash joyiga o‘tish, dam olish va hokazo ishlarga sarflanadigan vaqtlarni hisobga oladi;
   

4. 
   ish o’rnida xizmat qilish uchun qo’shimcha vaqt (asboblarni joy-joyiga qo’yish va yig‘ish, ballonlar almashtirish, shlanglar kiygizish, tok va gazlar bosimini rostlash);
   

Vaqt normalarini belgilashda sex (korxona)ning ishlab chiqarish imkoniyatlarini, jihozlarning eng unumli ish rejimlarini hamda mazkur shart-sharoitlarga eng qulay ish usullari va mchnatni tashkil etish formalarini to‘la hisobga olish zarur.
Asosiy vaqt payvandlanadigan metallning xili va qalinligiga, tok, payvandlash usuli, chokning fazodagi holati hamda payvandchi malakasiga bog’liqdir. Kesishda asosiy vaqt kesiladigan metall qalinligiga bog’liq boladi.
Asosiy vaqt quyidagi formula bo'yicha topiladi:
bu yerda: t_A — asosiy vaqt, soat; L — chok uzunligi, sm; F — chok kesimining yuzasi, sm²; y eritib qoplangan metall zichligi, g/sm³; / — tok, A; a_e — eritib qoplash koeffltsiyenti, g/(A • soat).
Eritib qoplangan metallning miqdori G = F • L • y formula bo‘yicha hisoblanadi. Choklarning ko‘ndalang kesimlari yuzasi F payvand birikmalar chizmasi bo'yicha hisoblanadi.
Ko‘p qatlamlab payvandlashda va har xil qatlamlarni turli rejimlarda bajarishda asosiy payvandlash vaqti har qaysi qatlamga alohida hisoblanib, keyin jamlanadi.
Payvandlash ashyolarini va elektr energiyani me’yorlash.
EIektrodlar va sim sarfi. Elektrodlarga bo'lgan ehtiyoj chokning eritib qoplangan metalining umumiy massasi bo'yicha aniqlanadi. Massaga yupqa qoplamali elektrodlar uchun 20—30% va qalin qoplamli elektrodlar uchun 40-60% qo'shiladi. Elektrodlarga bo'lgan ehtiyoj (donabay hisobida) elektrodlar umumiy massasini qoplama massasini hisobga olgan holda bitta elektrod massasiga bo'lib hisoblanadi. Flyus ostida yoki karbonat angidrid gazida payvandlashda elektrod sim sarfini aniqlash uchun chokning geometrik o'lchamlariga qarab eritiladigan metall massasi hisoblanadi,so'ngra hosil qilingan miqdorga rejimni sozlash, chok kraterini chiqarish,o'ramda qolgan sim uchlari, yoyning uzilishlari va boshqa chiqimlarga sarflanadigan simni hisobga oluvchi 3 % qo'shiladi.