Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

Havoda zaxarli moddalar miqdorini aniqlash, ularning yo‘1 q o‘yilgan 
chegaraviy miqdori 
Havo muhitining zaxarli moddalar bilan yo‘l qo‘yilgan normalardan ortiq 
ifloslanishining oldini olish uchun ishlab chiqarish xonalari havosidan olingan 
namunalarni laboratoriyalarda tahlil qilish yo‘li bilan doim nazorat qilib boriladi. 
Havoda zaxarli moddalar borligini laboratoriyalarda aniqlash metodlari (titrash, 
kalorimetrik, nefelometrik va boshqa metodlar) aniq natijalar beradi 
So‘ngi yillarda qurilish industriyasining ilg'or korxonada havo muhitini 
tekshirishning progressiv ekspress metod qo‘llanilmoqda. Havodan namunalar 
olish uchun universal gazoanalizatordan foydalaniladi. Bu jihoz indicator 
shimdirilgan silikagel bilan to‘ldirilgan shisha naychalardan iborat metod zaxarli 

---

186 
moddalar - ksilol. vodorod sulfid, toluol va boshqalarni tez aniqlash uchun 
qo‘llaniladi. Havoda yo‘liqishi nomaqbul hisoblangan va shoshilinch choralar 
ko‘rishni talab qiladigan (avariya ventilyatsiyasini ishga tushirish, neytarlash) ba’zi 
zaxarli moddalami (simob sianli birikmalar va hokazo) aniqlashda indikatsion 
analiz metodi qo‘llaniladi. Chunonchi, sirka kislotali qo‘rg'oshin shimdirilgan 
qog'oz yordamida xavoda xatto juda kam miqdorda vodorod sulfide borligini 
aniqlash mumkin. Agar xavoda bu zaxar bo‘lsa, qog'oz qorayadi. 
Zararli moddalaming yo‘l qo‘yilgan chegaraviy miqdori sanitariya normalari 
(SN 245-71) da qat’iy belgilangan. Butun ish staji davomida har kuni 8 soat 
atrofida ishlaganda. ishchida kasallik paydo qilmaydigan yoki sog'lig'iga zarar 
yetkazmaydigan zararli moddalaming ish zonasidagi miqdori havodagi yo‘l 
qo‘yilgan chegaraviy miqdor hisoblanadi. 
Xavfsiz va sog'lorn mehnat sharoitlari yaratish maqsadida texnologik 
jarayonlami, jixozlam i, ventilyatsiyani loyihalashda zaxarli moddalaming yo‘l 
qo‘yilgan chegaraviy miqdori hisobga olinishi zarur (SN 245-71) ning ro‘yxatida 
700 dan ortiq zararli moddalar nomi keltirilgan). Havoda zaxarli moddalaming yo‘l 
qo‘yilgan chegaraviy miqdorda bo‘lishini xavo muhitining «optimumi» («Qulayi») 
deb hisoblab bo‘lmaydi.