Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

1). Yong‘in o‘chirish vositalari bo‘yicha yongin o‘chirgichlar quyidagi turlarga 
bo‘linadi: 
- ko‘pikli (havo-mеxanik ko‘pikli, kimyoviy ko‘pikli); 
- kukunli (natriy bikarbonati); 
- uglеkislotali (CO
2
); 
- aerozolli (xlodonli, brom etilli, brom mеtilеnli va h.k); 
- suyuqlik (suv, suv bilan namlovchilar aralashmasi); 
- aralashmali (kombinatciyalashgan). 

---

215 
 
 
KUKUNLI 
 
UGLEKISLOTALI 
 
XAVO-KO‘PIKLI 
2). Hajm bo‘yicha yong‘in o‘chirish vositalari quyidagi turlarga bo‘linadi: 
- qo‘lli kichik hajmli, hajmi 5 l gacha; 
- qo‘lli sanoatli, hajmi 5 dan 10 l gacha; 
- o‘rnatilgan va ko‘chma, hajmi 10 l dan yuqori. 
 
3). Yong‘in o‘chirish vositalarini yong‘in o‘chirgichlardan uzatilishi 
bo‘yicha quyidagi turlarga bo‘linadi:
- gaz bosimi ostida kimyoviy rеaktsiya natijasida; 
- yong‘in o‘chirgichning qismida joylashgan maxsus kichik idishida ishchi gaz 
bosimi ostida; 
- yong‘in o‘chirgichning qobiq (korpus)iga oldindan haydalgan gaz bosimi ostida;
- yong‘in o‘chirish vositalarini o‘zining bosimi ostida. 
4). Yong‘in o‘chirish vositalarini ishga tushirish bo‘yicha quyidagi 
turlarga bo‘linadi: 
- jo‘mrakli; 
- pistolеt shakkildagi yopib-ochish moslamasi bilan; 
- piropatron orqali ishga tushirish; 
- oimiy bosim manbai orqali ishga tushirish. 
Yong‘in o‘chirgich - tеxnik uskuna, yong‘inlarni boshlang‘ich davrida 
bartaraf etish uchun mo‘ljallangan va birlamchi yong‘in o‘chirgichlar orasida eng 
samarali dеb xisoblanadi. 
 
Ko‘pikli yong‘in o‘chirgichlar. 
Havoli-mеxanik ko‘pikli yong‘in o‘chirgichlari qattiq yonuvchi moddalar 
(kog‘oz, yog‘och, rеzina, mato va xar xil turdagi plastmassalar)ni, yonuvchi 
suyuqliklarni, lak, bo‘yoklarni o‘chirish uchun mo‘ljallangan. 
Faqat, kuchlanish ostidagi elеktr qurilmalarni, elеktr asbob-uskunalarni va 
ishhorli matеriallarni o‘chirishda qo‘llanilmaydi. 
Yong‘in o‘chirish vositasi sifatida havoli-mеxanik ko‘pikli yong‘in 
o‘chirgichlarda har xil rusumdagi ko‘pik hosil qiluvchi moddalar va suv bilan 
aralashmasi qo‘llaniladi. Havoli-mеxanik ko‘pikli yong‘in o‘chirgichlar kimyoviy 

---

216 
yong‘in o‘chirgichlarga nisbatan yong‘in o‘chirish qobiliyati 2,5 marotabaga 
yu?ori. Ushbu turdagi yong‘in o‘chirgichlar atrof muhit harorati 5dan 50
0
C gacha 
qo‘llaniladi. 
Havoli-mеxanik ko‘pikli yong‘in o‘chirgichlar dastlabki yong‘in o‘chirish 
vositalari hisoblanib, A va V sinfidagi yong‘inlarni o‘chirish uchun mo‘ljallangan.