Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

BİYOLOJİ ANABİLİM DALI

ERGİN Bülent
Danışman : Prof.Dr. Cihan DEMİRCİ

Anabilim Dalı : Biyoloji

Programı : Zooloj

Mezuniyet Yılı : 2008

Tez Savunma Jürisi : Pof. Dr. Cihan DEMİRCİ

Prof. Dr. Şehnaz BOLKENT

Prof. Dr. Hüsniye DOĞRUMAN

Prof. Dr. B.Sönmez UYDEŞ-DOĞAN

Doç. Dr. Kadriye AKGÜN-DAR

Diyabetik Sıçanlarda Beyin Kan Akımının Nitrik Oksit Ve Leptin İle İlişkisi

Leptin, obezite (Ob) geni tarafından şifrelenen, esas olarak yağ dokudan salınan 16 kDa ağırlığında, sitokin ailesine ait, polipeptit tabiatlı bir hormondur. Leptinin en iyi bilinen fonksiyonu, besin alınımını ve enerji kullanımını düzenlemesidir.

Nitrik oksit (NO), biyolojik sistemlerde son derece önemli, çok yönlü mesajcı bir moleküldür. NO, beyinde nöronal iletim, kan basıncı ve sindirim sisteminin düzenlenmesi, kalp-damar sistemi, platelet kümelenmesi, sitotoksite, hipertansiyon, diyabet, aterosikleroz gibi fizyolojik ve patolojik olaylarda önemli rol oynamaktadır.

Diyabet, vücutta insülin eksikliğine bağlı olarak gelişen, hiperglisemi ve glukozüri ile belirgin, tedavi edilmediği takdirde ketoasidoz ve komaya kadar uzanan bir hastalıktır.

Bu çalışmada, leptin ve özgül olmayan NO inhibitörü L-N^G-nitroarjinin metil ester (L-NAME) uygulamalarıyla, diyabetik ve diyabetik olmayan sıçanlarda leptin ve NO arasındaki ilişki araştırıldı. Bu ilişkinin sıçan beyin kan akımı ile kan basıncını nasıl etkilediği, nitrik oksit sentaz (NOS) dağılımları da göz önüne alınarak belirlenmeye çalışıldı.

Bu amaçla çalışmada, 3 aylık 48 adet erkek Wistar albino (250-300 g) sıçan kullanıldı. Hayvanlar, her biri 6 bireyden oluşan 4 grubu diyabet ve 4 grubu diyabet olmayan toplam 8 gruba ayrıldı. Anestezi altındaki hayvanlara tek doz fizyolojik tuzlu su (FTS), L-NAME (10 mg/kg), Leptin (50 μg/kg) ve L-NAME (10 mg/kg)+Leptin (50 μg/kg) intravenöz (iv) olarak uygulandı. Deney süresince hayvanların beyin kan akımı, arteriyal kan basıncı ve kalp vurumları kaydedildi. Deney sonunda hayvanlardan alınan kan örneklerinde, serum nitrit/nitrat ve leptin miktarları biyokimyasal olarak incelendi. Ayrıca beyin korteksindeki endoteliyal NOS (eNOS) ve nöronal NOS (nNOS) dağılımları immünohistokimyasal olarak değerlendirildi.

Sadece leptin uygulanan diyabetik olmayan hayvanların kan akımında anlamlı bir fark tespit edilirken, diyabetiklerde bu değişiklik belirgin değildi. L-NAME’den 15 dakika sonra leptin uygulanan diyabetik olmayan hayvanlarda, leptinin L-NAME etkisine rağmen kan akımında anlamlı bir değişiklik meydana getirdiği, diyabetiklerde ise böyle bir etki oluşturmadığı belirlendi. Ortalama arteriyal kan basıncı, L-NAME ve L-NAME+Leptin uygulanan diyabetik olmayan ve diyabetik hayvanlarda, hem kendi kontrol değerlerine hem de kontrol grubundaki hayvanların aynı zaman noktalarındaki değerlerine göre anlamlı olarak yüksekti. Leptin uygulanan hayvanların ortalama arteriyal kan basıncı değerleri, başlangıç noktasına göre düşmesine karşın, diyabet ve diyabet olmayan kontrol grubu hayvanlarının değerlerine göre anlamsızdı. Diyabetik olmayanlarda L-NAME uygulamasının kalp vurumunu anlamlı ölçüde düşürdüğü belirlendi.

Leptin uygulanan diyabetiklerde nNOS reaksiyonunun arttığı, diyabet olmayanlarda ise azaldığı belirlendi. Sadece L-NAME uygulanan diyabetik olmayan grupta eNOS ve nNOS reaksiyonu gözlenmezken, diyabetiklerde zayıf reaksiyon tespit edildi. L-NAME+Leptin grubunda ise, diyabetik olmayanlarda eNOS ve nNOS reaksiyonunun olmadığı fakat diyabetik grupta, hem nNOS hem de eNOS reaksiyonunun dokunulmamış kontrole benzer olduğu görüldü.

Serum leptin düzeyleri bütün gruplarda anlamsız bir değişiklik gösterirken, diyabetiklerin L-NAME+Leptin grubunun leptin düzeyinin, diyabet kontrole göre anlamlı derecede yüksek olduğu tespit edildi. Ayrıca diyabetiklerin serum leptin düzeylerinin diyabetik olmayanlara göre anlamlı derece düşük olduğu belirlendi.

Sonuç olarak çalışmamızda, leptinin kan akımı, kan basıncı ve kalp vurumuna etkisi, NO varlığında ve yokluğunda araştırılmış olup, L-NAME ile NO sentezi inhibe edilmesine rağmen, leptinin hem diyabetik olmayan hem de diyabetik hayvanların beyin kortekslerinde NO üretimine etki ettiği ve leptinin fizyolojik etkilerinde NO’i aracı olarak kullandığı görülmüştür.