Tezislər / Theses

THE 3
rd
 INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS 
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
439
Modifikator 
T,

C 
C
6
H
11
OH, 
Konversiyası,
% 
Katalizatın 63-88

C qovulmuş fraksiyasının
QMX tərkibi, küt,% 
4-CH
3
-
tsiklopent
-1-en 
3-CH
3
-
tsiklopent
-1-en 
1-CH
3
-
tsiklopent
-1-en 
tsiklohek
sen 
Zr(NO
3
)
4
·5H
2
O 
ZrO(NO
3
)
2
·2H
2
O
350 
400 
450 
460 
350 
400 
450 
460 
98,6 
99,0 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
-
0,2 
0,6 
0,8 
0,3 
0,5 
0,8 
1,0 
2,0 
8,0 
12,3 
14,2 
3,5 
10,2 
13,6 
12,4 
53,0 
72,3 
78,6 
82,4 
68,2 
75,4 
83,6 
84,3 
45,0 
19,7 
8,6 
3,6 
28,3 
14,2 
2,7 
3,3 
Cədvəldən göründüyü kimi C
6
H
11
OH spirtinin konversiyası modifikatorun 
təbiətinin dəyişməsindən o qədər də asılı olmur. Temperaturun 350

C-dən 
460

C-ə yüksəlməsi ilə izomerləşmə dərəcəsinin 1-CH
3
-tsiklopent-1-en üçün 
53%-dən 84,3%-ə, 3-metiltsiklopent-1-en üçün isə 2,0%-dən 13,6%-ə yük-
səlməsi müşahidə olunur. 
Göründüyü kimi, C
6
H
11
OH spirtinin birmərhələli dehidratasiya–izomer-
ləşmə reaksiyasının əsas məhsulu 1-CH
3
-tsiklopent-1-endir. Temperaturun 
460

C-dən sonrakı yüksəldilməsi prosesdə kənar reaksiyaların: dehidrogen-
ləşmə, parçalanma, disproporsiyalaşma, koksun əmələ gəlməsinə şərait ya-
radan sıxlaşma məhsullarının alınmasına, doymuş və aromatik karbohidro-
genlərin yaranmasına şərait yaradır. Yaranmış koks katalizatorun aktiv mər-
kəzinin üstünü örtərək onun aktivliyini kəskin olaraq azaldır və izomerləş-
mənin qarşısını alır. Bu isə öz növbəsində katalizatorun regenerasiyası üçün 
əlavə kapital qoyuluşunu tələb edir.
 Ədəbiyyat 

1

Мусаев М.Р., Мехтиев С.Д. Об изомеризации циклогексена в метилциклопентены 
при дегидратации циклогексанола над окисью алюминия // Доклад, АН 
Азербайджана 1964, Т. ХХ, №5, С.11-14.