Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti
Yüklə 7,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Bilsin ana torpaq, eşitsin Vətən,
Müsəlləh əsgərəm mən də bu gündən. Bu gün bir süngüdür əlimdə qələm, Mənim bayrağıma göz dikir aləm [1, 66]. – deyərək düşmənə qarşı döyüşməyə hazır olduğunu bildirən S.Vurğunun da qəlbində Musa Cəlilin yaradıcılığına böyük məhəbbət oyatmışdı. Şairin ölməz ruhuna sevgi və məhəbbətin, düşmənə nifrətin ifadəsi olan mübariz şeirlərinin nəticəsi idi ki, qədirbilən tatar xalqı öz qəhrəman oğlunun alman faşizminə qarşı müharibə cəbhələrində qəhrəmancasına həlak olmasının 10 illiyi münasibətilə Qazan şəhərində keçirdiyi böyük anım tədbirində bir çox ölkələrin şair və yazıçıları, ziyalıları, mədəniyyət nümayəndələri ilə birlikdə Səməd Vurğun da iştirak etmişdir. Azərbaycanın Xalq şairi həmin tədbirdə o zamankı SSRİ Yazıçılar İttifaqı adından danışarkən, Musa Cəlilin yaradıcılığına yüksək qiymət verərək demişdir: “Dünya poeziyası tarixində yaxşı, gözəl və böyük şairlər çox olmuşdur, lakin onların hamısı xalqın şərəfi və iftixarı ola bilməmişlər. Musa Cəlil tarixin yetişdirdiyi elə nadir və xoşbəxt şairlər dəstəsinə mənsubdur ki, onlar hər zaman xalqın yaşadıqları zəmanənin şərəfi və iftixarı olmuş və olmaqdadırlar. Bəzi şairlər özlərinin böyük yaradıcılığı və gözəl poeziyası ilə əsrlərin sına- ğından çıxmış, öz adlarını əbədiləşdirmişlər. Yalnız böyük poeziyası ilə deyil, həm də özünün şəxsi qəhrəmanlığı ilə, tarixin amansız qara qüvvələrinə qarşı döyüşdə özünün ölümsüz ölümü ilə adını əbədiləşdirmək onların çox cüzi bir qisminə nəsib olmuşdur. Böyük ingilis şairi Bayron, məşhur macar şairi Petefi, çex şairi Fuçik və bizim əziz tatar şairimiz Musa Cəlil belələrindən olmuşdur” [2]. Çıxışına davam edən Səməd Vurğun “Musa Cəlilin mərdliklə, gələcəyə inam hissi ilə dolu olan coşqun və gözəl poeziyası”ndan Azərbaycan dilində təqdim etdiyimiz iki bənd şeirini tatar dilində oxumuşdur: Sevgilim, nə zaman desələr sənə, "O yollarda qaldı, büküldü dizi", İnanma, əzizim! İnanma! Mənə İnanan, dostlarım deməz bu sözü, Desələr, Musanın nə zaman sənə Düşmən gülləsilə yumuldu gözü. İnanma, əzizim! Qəlbində mənə Sevgisi olanlar deməz bu sözü [3, 409]. Şeirin tatar dilində əsli belədir: Sina minnən xəbər kitersələr "Ul eqılqan arıp", - disələr, Sin ışanma, bəqırem! Mondıy süzne Duslar əytməc, yakın kürsələr. 269 Şairin çıxışı salondakılar tərəfindən böyük coşqu və gurultulu alqışlarla qarşılanmışdır. Bundan riqqətə gələn şair “Bu gün sizə söz verirəm ki, yaşımın ötməsinə baxmayaraq, Musa Cəlilin kitabını Azərbaycan dilinə mən özüm tərcümə edəcəyəm!”, – deyə tədbir iştirakçılarına söz versə də, çox təəssüflər olsun ki, amansız ölüm şairə bu arzusunu yerinə yetirməyə imkan vermədi. Böyük coşqu ilə nitq söyləyən Səməd Vurğun sonda o zaman üçün böyük cəsarət tələb edən bir iş görür – özünə xas olan qürurla Musa Cəlilin əziz xatirəsinə həsr etdiyi şeirini Azərbaycan dilində oxuyur. Amansız bolşevik rejiminin türk xalqlarına qarşı qəddarcasına münasibət bəslədiyi bir dövrdə bu cür cəsarəti yalnız böyük Səməd Vurğun edə bilərdi və o, fürsətdən istifadə edərək, böyük şərəflə şeirini doğma dilində oxudu. Elə bu səbəbdən də Səməd Vurğunun həmin şeiri Musa Cəlilin doğma vətəni Tatarıstanda böyük maraqla qarşılanmışdır. Ə.Davıdov şeiri tatar dilinə tərcümə et- miş və az müddətdən sonra 1954-cü ildə Qazanda çıxan “Sovet ədəbiyyatı” jurna- lında dərc etdirmişdir [4, 44]. Sonralar (1957-ci ildə) bu şeir “Kızıl tan” (“Qızıl səhər”) qəzetində yenidən çap olunmuşdur [5]. Azərbaycanda şairin həmin nitqinin səs yazısı qorunub saxlanılsa da, uzun illər mətbuatda dərc olunmamışdır. Yalnız 1966-cı ildə, Musa Cəlilin anadan olmasının 60 illiyi münasibətilə ilk dəfə “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti şairin “Mənim şair dostum, mənim şair qardaşım” adlı nitqini və Azərbaycan dilində söylədiyi həmin məşhur şeirini lentdən köçürərək dərc etmişdir [2]. Biz həmin şeiri olduğu kimi yenidən təqdim etməyi məqsədəuyğun hesab edirik: O gün ki, üstünü cəlladlar aldı, Günahsız töküldü müqəddəs qanım. Bizim dərdimizdir, yarımçıq qaldı Sənin söz dastanın, həyat dastanın. Biz səni sevirdik canla, ürəklə, Çünki sən ürəklə sevirdin bizi. Çalardın sazında minbir diləklə Bizim eşqimizi, iradəmizi! Qardaş! Sən ürəklə sevirdin bizi. Yarandın, yaşadın şanlı bir gündə Sözün ulduz-ulduz, çiçək-çiçəkdir. Sina minnən xəbər kitersələr, "Musa inde ülqən", -disələr, Sin ışınma, bəqırem! Mondıy süzne Duslar əytməc, sine söysələr. 270 Xatirən daima torpaq üstündə, Yaşıl bir ot kimi göyərəcəkdir... Sənin qəlbin kimi safdır, dümağdır Vətən göylərinin ağ ulduzları Adına nəğmələr oxuyacaqdır, İdil yılğasının tatar qızları. Mənim şair dostum, şair qardaşım! Vüqarın böyükdür uca dağ kimi. Sənin hünərinlə mənim də başım Ucaldı göylərə bir bayraq kimi... Neçə sərhəd aşır, el gəzir şeir, Yurd salır neçə min ürəkdə, canda. Sənə oğlum deyir, öz balam deyir, Mənim ana yurdum Azərbaycan da! Səməd Vurğunun həmin nitqini və oxuduğu şeirini “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti dərc etdikdən üç gün sonra Bakıda rus dilində nəşr edilən “Bakı fəhləsi” (“Bakinskiy raboçiy”) qəzeti öz səhifəsində şairin həmin nitqindən bir hissəni dərc etmişdir [6]. Şairin həmin nitqi zamanı oxuduğu şeiri onun sonralar nəşr edilmiş kitablarına “Musa Cəlilə” adı ilə daxil edilmişdir [7, 223]. Musa Cəlil ölümündən sonra dövlət səviyyəsində tanındı. Xəyanətdə günahlandırılan şairə Tatar lirikasının qayğıkeş pərəstişkarları sayəsində layiq olduğu ad verildi. Zaman keçdikcə, digər mükafatları və Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülən vətənpərvər üçün əsl abidə – namuslu adının qaytarılması onun yaradıcılıq irsinə verilən ən yüksək qiymət oldu. Çünki illər keçməsinə baxmayaraq, M.Cəlilin vətən haqqında, dostlar haqqında, sevgi haqqında şeirləri hələ də öz aktuallığını saxlamqdadır. Zaman keçəcək, nəsillər bir-birini əvəz edəcək. Onlar Musa Cəlilin odlu nəğmələrini də, böyük Səməd Vurğunun ona həsr etdiyi məşhur şeirini də həmişə əzəmətlə səsləndirəcək, onları ümumtürk birliyinin təntənəsinə çevirəcəklər. Yüklə 7,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|