Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti

3 qunjonning toychog‘i
), D.Rajab 

---

632 
she’rlarida esa, misralar tarkibida raqamlar so‘z va sonlarda (
Hozircha u 
bir
(
1
) 
o‘zi
), ifodalanadi. Ushbu she’rlar yordamida yosh kitobxon so‘z va raqamlarni 
yozishni o‘rgansa, harflar o‘yiniga asoslangan she’rlarda harflarni qo‘shish, 
almashtirish yoki olib tashlash asnosida 
(
“A”
ni olib bir zumda/ 
“Ayoz”
ni “yoz” 
qiladi
) yangi so‘z hosil qilishni, so‘z ma’nolarini farqlashni o‘rganib, lug‘at 
boyligini oshiradi.
Yuqoridagilarga asoslanib, shakily-mazmuniy yangilanishlar quyidagi omillar 
vositasida namoyon bo‘ladi degan xulosaga kelish mumkin: 
a) geometrik shakl-figuralar bilan; 
b) raqam va sonlar bilan; 
v) so‘z va so‘z o‘yini bilan; 
g) misra va bandlarning o‘ziga xos ifodalanishi bilan. 
d) badiiy san’atlar vositasida yuzaga keladigan yangilanishlar. 
Bu tasnif shartli bo‘lib, bolalar shoirlari izlanishda davom etadi, shakily-
mazmuniy original asar yaratadi va tasnif kengayib boraveradi. Abdurahmon 
Akbar va Dilshod Rajablar hayot haqiqatini bolalar tafakkuriga mos holda 
she’rlariga 
singdirdi, 
bunyodkor 
g‘oyalar 
bilan 
boyitib, 
ezgulikka, 
kashfiyotchilikka yo‘naltirdi, bolaning potensial imkoniyatlarini harakatga keltirdi. 
Xulosa shuki, shakliy va mazmuniy yangilanishlar asosida yaratilgan bolalar 
tafakkurini oshiruvchi o‘yin uslubidagi she’rlar bolalarning intelektiga ta’sir etib, 
layoqatini shakllanishiga, dunyoqarashini kengaytiradi, olam va odamning kelib 
chiqish mohiyatini anglashga yordam beradi, bola obrazi vositasida bola 
xarakterini, bolalik olamini teran aks ettiradi. O‘yin usulidagi she’rlar bolalarning 
ongini shakllanishiga, kreativlikni oshishiga, burch va mas’uliyatni his qilishiga 
katta yordam beradi. O‘yin bolalar olamining, bolalikning eng muhum elementi,
shunday ekan, tarbiyani ham, ma’rifatni ham
o‘yin ko‘rinishida, turli shakllarda 
ifodalab, bola ongiga singdirish
alohida ahamiyatga ega. O‘ziga xos poetik 
mazmun va shaklga ega bo‘lgan she’rlar izlanishlar samarasi bo‘lib, bolalar 
she’riyatini yanada rivojlantirdi. Bugunga kelib bunday izlanishlar ortib bormoqda, 
maktabgacha va kichik maktab yoshidagi bolalarga mo‘ljallangan rasmli, raqamli, 
so‘z o‘yiniga oid she’rlar yangi davr bolalar she’riyatining dominant jihati bo‘lib, 
bolalar adabiyoti darajasini belgilab bermoqda. Ma’rifiylik asosiga qurilgan 
she’rlarda A.Akbar, D.Rajablar kashfiyotchi, tarbiyachi muallim sifatida namoyon 
bo‘lishi yosh kitobxonda ham kashfiyotchilik layoqatini shakllanishiga turtki 
bo‘ladi. Ularning shakliy-uslubiy, ifodaviy yangilanishlarini modern tendensiyasi 
sifatida baholashimiz mumkin. Shakliy-mazmuniy yangilanishlar ijodkor uslubi, 
ma’sulligi bilan bog‘liq ravishda zamon talabi va taraqqiyoti, insoniyat 
tafakkurining rivoji, dunyoqarashi, ruhiy tendensiyalariga ham birdek bog‘liq.