Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti
Yüklə 7,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ed Dürretü’l
Fâhire fî tahkiki mezhebi’s sûfiyy ve’l mütekellimin ve’l hukemâi’l mütekaddimiîn adlı risaleyi yazdırmasıdır (Öngören 2018: 56). Ahmet Yesevî yolunu takip edenler yalnızca İzzeddin Hasanoğlu’nun bağlandığı Kübrevilik ve Bektaşilik değildir. XIV. yüzyılın sonlarına doğru Azerbaycan’da kurulup Anadolu’ya buradan da Habeşistan, Balkanlar, Mısır, Suriye, Kuzey Afrika ve Güney Asya’ya yayılan Halvetiyye, XV. yüzyılda II. Murad zamanında Edirne’de açılan Mevlevihane ile başlayan Mevlevilik; Nakşibendilik ile Halvetiyye tarikatını şahsında birleştiren ve Hacı Bayram Veli tarafından kurulan Bayramiyye; Nakşibendi tarikatı içinde eriyen Evhadiyye; Ebu İshak Kâzerûnî tarafından İran’da kurularak Anadolu’ya sirayet eden ve Nakşibendilikle diğer tarikatlar içinde eriyen Kâzerûniyye; Sühreverdiyye’nin bir kolu olarak Horasan’da kurulan ve XV. yüzyılda Anadolu’da taraftar bularak XVI. yüzyılın başlarından itibaren Halvetilik, Nakşibendilik ve Bayramilik içinde eriyen Zeyniyye gibi tarikatlar Ahmet Yesevî yolunu devam ettirmiştir (Öngören 2018: 61-80). Vefâilik tarikatına mensup olan Dede Garkın’ın kurduğu Garkıniye tarikatı XIX. yüzyılda Bektaşi tarikatına bağlanmıştır (Ocak 2014). Sonuç Türklerin İslam dinini X yüzyılda kabul etmesi hem Türkler hem de İslamiyet ve Müslümanlar yönünden son derece önemli bir olaydır. Sufizmin ilk öncüleri ferdi anlamda Hz. Muhammed döneminde görülseler de bir teşkilat karakterine bürünmeleri çok sonraki dönemlerdedir. İslam dininin Türkler arasında yayılmasında en önemli rolü alperen dervişler olarak nitelenen sufiler oynamıştır. XII. yüzyılda Ahmed Yesevi 1160 tarihinde şeyhi Yusuf Hemedani’nin üçüncü halifesi olarak onun postuna oturmuş ve Yesevilik tarikatını kurarak Türkistan bölgesinde İslam dininin yayılmasında önemli bir rol üstlenmiştir. Önce Ahmed Yesevi’nin müridi olan sonra da Necmeddin Kübra’ya bağlanarak irşad beratını alan Razeddin Ali Lâlâ tarafından yetiştirilen Şeyh Ahmed Zakir Gurpani tarihte Azerbaycan Türkçesiyle şiir yazan ilk edip olan İsferayinli İzzeddin Hasanoğlu’nu yetiştirmiştir. Hasanoğlu aynı zamanda Türk edebiyat tarihinde XIII. yüzyılda ilk siyer eserini yazan şairdir. Yazmış olduğu “ Yüklə 7,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|